نشخوار فکری؛ ریشه های رفتار وسواسی کجاست؟ - هیو بلاگ

منظور از نشخوار فکری چیست؟

نشخوار فکری به این معناست که برخی از افکار بیش از حد در فکر تکرار شوند و جلوی تفکر مثبت و سازنده را بگیرند. نشخوار فکری اغلب هم زمان با مسائلی مانند اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال وسواس اجباری اتفاق میفتد اما ممکن است افرادی که مبتلا به این اختلالات نیستند هم درگیر این نوع فکر کردن بشوند.

نشخوار فکری به همان اندازه که رایج است، استرس زا هم هست چون در موقعیتی رخ می دهد که باعث استرس شده و این استرس را بیشتر و مشکل را حادتر می نماید. این طرز فکر کردن دو متغیر جداگانه دارد:

• تفکر و تأمل کردن که به خودی خود مفید است و می تواند شما را به راه چاره های مفید برساند یا به هضم و پردازش احساسات تان یاری کند.
• تفکر بیش از حدی که منجر به اضطراب می گردد. این جنبه از نشخوار فکری آسیب رسان است و در شما حس ناتوانی و استیصال را برمی انگیزد چون نمی توانید آنچه قبلا رخ داده را تغییر بدهید.

نشخوار فکری انرژی شما را می گیرد و روزی که می تواند شاد و پرنشاط باشد را به روزی غمگین و دلگیر تبدیل می نماید.

علل نشخوار فکری

چرا مردم بیش از حد درباره مسائل کوچک و بی اهمیت فکر می نمایند؟ این وسواس فکری از کجا ناشی می گردد؟ به نظر می رسد که افراد مختلف به دلایلی متفاوت درباره چیزها وسواس پیدا می نمایند و برخی از مردم بیش از سایرین مستعد این وسواس هستند.

برخی از افراد برای درک یک موقعیت دچار نشخوار فکری می شوند. آن ها می خواهند موقعیتی سخت را درک یا قبول نمایند اما نمی توانند. بنابراین، به تکرار آن در فکر خود ادامه می دهند. برخی ها هم می خواهند مطمئن شوند که حق با آن ها بوده است. نشخوار فکری این افراد زمانی به اوج خود می رسد که در ناخودآگاه خود احساس می نمایند که اشتباه از آن هاست.

درباره برخی دیگر از کسانی که دچار نشخوار فکری می شوند، قضیه کاملا فرق می نماید. آن ها کوشش می نمایند تا به راه چاره مسئله ای برسند یا اینکه راهی پیدا نمایند تا آن مشکل در آینده تکرار نگردد اما نمی توانند راهی بیابند. گاهی اوقات هم فقط دوست داریم که کسی صدای ما را بشنود و ما را تأیید کند یا اینکه خود را از احساس مسئولیت رها سازیم.

معمولا موقعیت های خاصی به نشخوار فکری منجر می شوند. افرادی که درباره یک رویداد یا تکرار افکار خاصی وسواس دارند، به اشتباه تصور می نمایند که با بیش از حد فکر کردن می توانند موقعیت را کنترل نمایند. به طور مثال، پیش از یک مراسم استرس زا اغلب بیش از اندازه به آن فکر می کنید یا پس از سرانجام یک رابطه به تمام کارهایی که دوست داشتید آن ها را به گونه ای دیگر انجام دهید، می اندیشید.

در بیشتر مواقع، این افکار وسواس گونه در نهایت محو می شوند چون نگرانی های دیگری جای آن ها را می گیرند. اگر این وسواس فکری همیشگی و غیرقابل کنترل گردد، احتمالا سلامت روان شما به خطر افتاده است.

نشخوار فکری در برخی از مواقع نشانه ای از مسائل روانی هم هست. برخی از مسائل مربوط به سلامت روان که با تفکر بیش از اندازه همراه هستند، عبارت اند از:

• افسردگی
• اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
• اختلال وسواس اجباری (OCD)
• انواع فوبیا
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

نشخوار فکری چه آثاری دارد؟

نشخوار فکری در ابتدا هیچ خطری ندارد. فکر شما تنها کوشش می نماید تا موقعیتی ناامیدنماینده را منطقی جلوه بدهد و از آن عبور کند. بااین حال، بیش از اندازه فکر کردن به آن موقعیت کم کم شما را به استیصال و استرس گرفتار می سازد. گاهی اوقات نشخوار فکری وسوسه برانگیز می گردد و می تواند تمام توجه و تمرکز شما را بگیرد. این نوع وسواس فکری چندین اثر منفی دیگر هم دارد.

1. استرس

کتاب های پرفروش بسیاری در زمینه تمرکز حواس و مقابله با استرس نوشته می شوند. یکی از مهم ترین دلایل محبوبیت این نوع کتاب ها این است که در آن ها شرایطی مانند نشخوار فکری عامل استرس معرفی می شوند و برای آن ها راه کار ارائه می دهند. در واقع، مطالعات دانشمندان علم روان شناسی نشان می دهند که نشخوار فکری اندازه ترشح هورمون کورتیزول در بدن را افزایش می دهد. ترشح بیش از حد این هورمون که ناشی از استرس است هم به مسائل جسمی نظیر فشار خون بالا می انجامد.

2. شکل گیری فکریت منفی

جای هیچ تعجبی نیست اگر بدانیم که نشخوار فکری و ایجاد افسردگی بر انسان تأثیر منفی می گذارد. این مسئله نه تنها به خودی خود ناخوشایند است، بلکه به شکل گیری فکریت منفی و بدبینی افراد نسبت به همه چیز می انجامد.

3. رفتار منفعلانه

وقتی بیش از اندازه به یک چیز فکر می کنیم، ناخودآگاه منفعل می شویم و کمتر از قبل به راه چاره ها فکر می کنیم. در این شرایط با فکریتی منفی نسبت به همه چیز خود را در مارپیچی فکری گرفتار می کنیم که خلاص شدن از آن کار ساده ای نیست.

4. خودویرانگری

تحقیقات نشان می دهند که نشخوار فکری با رفتارهای مقابله ای منفی مانند پرخوری ارتباط دارد. انواع رفتارهای مقابله ای خودویرانگر می توانند استرس را افزایش بدهند و شما را برای همواره در یک چرخه منفی و مخرب گرفتار نمایند.

5. افزایش فشار خون

نشخوار فکری ممکن است واکنش شما نسبت به استرس را طولانی مدت کند. در نتیجه، دچار فشار خون و مسائل قلبی می شوید.

چگونه با نشخوار فکری مقابله کنیم؟

نشخوار فکری یکی از مسائل انسان مدرن امروزی است. این مسئله در برخی از مواقع اهمیت کمتری دارد اما گاهی اوقات تصور می کنید که هیچ راه فراری ندارید. در این شرایط، می توانید 8 راه مهم را امتحان کنید.

1. حواس خود را پرت کنید

وجود یک عامل حواس پرتی می تواند شما را از نشخوار فکری نجات دهد. برای ایجاد حواس پرتی می توانید چنین کارهایی را امتحان کنید: با دوست یا یکی از اعضای خانواده تماس بگیرید؛ خانه را تمیز کنید؛ یک فیلم یا سریال ببینید؛ یک تابلوی نقاشی بکشید؛ کتاب بخوانید؛ کمی ورزش کنید.

2. برنامه ریزی و بعد عمل کنید

به جای تکرار مداوم افکار منفی، افکار خود را به بخش های کوچک تری تقسیم کنید و برای مقابله با هر یک از آن ها برنامه بریزید. این برنامه را جایی یادداشت کنید. برنامه شما باید اجرایی و واقع بینانه باشد. پس از برنامه ریزی نوبت به عمل می رسد. هر روز یک قدم هر چند کوچک بردارید. با این کار هم نشخوار فکری شما از بین می رود و هم استرس کمتری تجربه خواهید کرد.

3. به آنچه می توانید تغییر بدهید فکر کنید

نشخوار فکری اغلب از تجربیات منفی ناشی می گردد. برخی از این تجربیات را نمی توانیم تغییر بدهیم اما می توانیم طرز فکر خود نسبت به آن ها را عوض کنیم. به طور مثال، اگر در مصاحبه برای شغل مورد علاقه خود پذیرفته نشده اید، می توانید رزرومه خود را اصلاح کنید یا توانایی ها و دانش خود را بالا ببرید.

4. جای خود را عوض کنید

برخی از مکان ها ما را به یاد خاطرات شاد می اندازند و برخی تجربیات غمگین گذشته را یادآوری می نمایند. برای جلوگیری از زیاد فکر کردن سراغ دسته اول بروید. در آنجا قدم بزنید، قهوه بنوشید یا حتی برای مدتی آرام بنشینید.

5. دوباره برای زندگی خود هدف معین کنید

کمال گرایی و معین اهداف غیرواقع بینانه می تواند ترس یا شکست و در نهایت نشخوار فکری را به همراه داشته باشد. معین اهداف غیرواقع بینانه سبب می گردد که همواره به این فکر کنید که چرا و چگونه به هدفی نرسیده اید و برای رسیدن به آن باید چه می نموده اید. معین اهداف واقع بینانه که رسیدن به آن ها امکان پذیر است، می تواند خطرات ناشی از تفکر بیش از اندازه را کاهش دهد.

6. اعتمادبه نفس خود را بالا ببرید

بسیاری از کسانی که دچار نشخوار فکری می شوند از مسائلی مانند عدم اعتماد به نفس رنج می برند. در حقیقت، دانشمندان معتقدند که میان کمبود اعتمادبه نفس و تمایل به زیاد فکر کردن ارتباط مستقیمی وجود دارد.

7. مدیتیشن را امتحان کنید

مدیتیشن فکر شما را از افکار منفی پاک می نماید. در نتیجه، زمانی که افکار منفی مدام در فکرتان تکرار می شوند، جایی آرام پیدا کنید. در آنجا بنشینید، نفس عمیق بکشید و روی تنفس عمیق تمرکز کنید.

8. محرک ها را پیدا کنید

هر بار که نشانه های زیاد فکر کردن را در خود مشاهده کردید، چنین اطلاعاتی که به موقعیتی که در آن قرار گرفته اید مربوط می شوند را جایی یادداشت کنید:

• کجا هستید؟
• چه ساعتی از روز است؟
• کسی همراه شماست؟
• چه کسی؟
• چه کاری انجام می دادید؟
• چه چیزی باعث ورود افکار ناخواسته به فکر شما شده است؟

پاسخ به این سؤالات به شما یاری می نماید تا محرک ها را بشناسید و دفعه بعدی با آن ها مقابله کنید.

سخن سرانجامی

نشخوار فکری یکی از مسائل مربوط به سلامت روان است که می تواند خواب و خوراک را از شما بگیرد. اگر شما هم مانند بسیاری از مردم با این مشکل دست وپنچه نرم می کنید می توانید یکی از 8 راهی که معرفی کردیم را امتحان کنید. در صورتی که مشکل حادتر شده باشد هم باید سراغ یک مشاور یا روان درمانگر حاذق و باتجربه بروید. او می تواند به شما یاری کند تا اولا علل مشکل را پیدا کنید و در مرحله بعد راه هایی مثل روان درمانی یا درمان رفتار شناختی (CBT) را امتحان کنید. آیا شما تا به امروز به نشخوار فکری دچار شده اید؟ به نظر شما در چنین شرایطی برترین راه مقابله با افکار منفی تکراری چیست؟

این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با یک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منبع: verywellmind