مراقبت های تغذیه ای بعد از جراحی استومی - هیو بلاگ

مراقبت های تغذیه ای بعد از جراحی استومی

نویسنده: نازلی سیدخوئی

در برخی موارد برای درمان بیماری های شدید و بهبود ناپذیر دستگاه گوارش از جراحی استومی استفاده می شود. وقتی روده برداشته می شود، بدن احتیاجمند یک راه تازه برای دفع مدفوع است. بنابراین جراح یک راه خروجی در شکم ایجاد می نماید تا مواد زائد دفع شود. به این عمل جراحی، استومی و به این راه خروج، استوما می گویند.

چون هیچ عضله ای دور استوما وجود ندارد، بیمار نمی تواند خروج گاز و مواد دفعی را کنترل کند، بنابراین برای جمع آوری مواد زاید، یک کیسه ضد بو به نام کیسه استومی (Ostomy Pouch) به استوما متصل می شود.

انواع مختلف استومی:

ایلئوستومی:

در ایلئوستومی معمولاً تمام کولون و مقعد حذف می شود و ایلئوم (قسمت انتهایی روده باریک) به استوما متصل می شود. این روش برای درمان موارد شدید بیماری های التهابی روده (IBD) شامل کولیت اولسروز و کرون، پولیپوز کولون (وجود پولیپ های متعدد) و سرطان روده به کار می رود. عمل ایلئوستومی می تواند موقت یا دائم باشد.

مدفوع معمولاً مایع است و در روز حدود 800-400 سی سی از انتهای ایلئوم به بیرون از بدن دفع می شود؛ ولی اگر ایلئوستومی به علت بیماری کولون باشد، این میزان به 1000-800 سی سی در روز می رسد، زیرا قسمتی از روده باریک عملکرد خود را از دست داده است.

عوارض ایلئوستومی، شامل کاهش جذب چربی و ویتامین B12، افزایش سدیم و پتاسیم می باشد.

ایلئوستومی معلولیت نیست؛ زیرا با مراقبت خوب هیچگونه مسئله ای به وجود نخواهد آمد.

کولوستومی:

این روش در سرطان کولورکتال، بیماری های التهابی روده (IBD)، انسداد ناشی از دیورتیکولیت، عدم وجود مقعد و بیماری هیرشپرونگ به کار می رود.

در این روش رکتوم یا قطعه ای از کولون حذف و به جامانده کولون به استوما متصل می شود که معمولاً دفع مدفوع به صورت نیمه جامد است.

بیشتر از 90 درصد کولوستومی ها موفقیت آمیز است. بعد از عمل درد زیاد است که با دارو کنترل می شود.

توصیه های کلی:

برای اینکه فرد بتواند پس از عمل جراحی زندگی طبیعی خود را از سر بگیرد، توصیه های کلی را باید رعایت کند:

برنامه غذایی مرتب: بهتر است روزانه سه وعده یا بیشتر غذا خورده شود، زیرا در این شرایط استومی به خوبی عمل می نماید و گاز کمتری فراوری می شود.

خوب جویدن غذاها: در صورت وجود ایلئوستومی، باید در مصرف غذاهایی که پر فیبرند یا به سختی هضم می شوند، احتیاط شود. جویدن خوب می تواند از انسداد استوما جلوگیری کند.

امتحان کردن غذاها به صورت تک تک: باید امتحان شود که کدام غذاها باعث مسائلی مثل نفخ، یبوست، مدفوع شل یا بوی بد می شود اگر غذایی مسئله ای ایجاد کرد، بهتر است چند هفته حذف و بعد دوباره اضافه شود.

جلوگیری از افزایش وزن: وزن اضافه برای استومی خوب نیست و می تواند سلامتی را مختل کند.

نوشیدن مایعات زیاد: دفع مایعات از استوما بیشتر از حالت معمول است. بیماران ایلئوستومی و هم بیماران کولوستومی که قسمت زیادی از روده عظیم خود را از دست داده اند، مایعات بیشتری از دست می دهند، زیرا بازجذب عمده مایعات در کولون صورت می گیرد. به یاد داشته باشید که افراد واکنش یکسانی به یک غذا نشان نمی دهند.

علاوه بر نکات بالا که همه افراد باید رعایت نمایند، برخی بیماران با مسائل دیگری مانند انسداد استوما، نفخ، اسهال و یبوست روبرو می شوند؛ بنابراین ضروری است که همه بیماران با مواد غذایی ایجاد نماینده این حالات و هم چگونگی مقابله با آنها آشنا شوند.

انسداد

- اگر بیمار ایلئوستومی شده باشد، مسدود شدن استوما نگران نماینده است. بیماران در ورود برخی مواد غذایی باید دقت نمایند، زیرا آنها به طورکامل هضم نمی شوند می توانند سبب انسداد شوند.

- این مواد لازم نیست حذف شوند، فقط باید میزان کمی از آنها خورده و خوب جویده شود:

پرتقال، گریپ فروت، کرفس، آناناس، فلفل سبز، خیار، زیتون، آجیل، سوسیس، کالباس، قارچ، ترشیجات، مارچوبه، نخودفرنگی، نارگیل، ذرت و ذرت بوداده، میوه های خشک و اسفناج.

بوی نامطبوع:

برای جلوگیری از خروج بوی نامطبوع از استوما، می توان خوشبو نماینده های تجاری در کیسه استومی قرار داد، ولی برخی از آنها ممکن است سبب یبوست شوند.

مواد غذایی زیر به اسم مولد بو شناخته شده اند:

تربچه، کلم، شلغم، لوبیا، پیاز، سیر، مارچوبه، تخم مرغ، لبو، ماهی، خیار، فلفل سبز، کافئین، الکل

- اگر بیمار بعد از مصرف این مواد دچار مشکل شده، باید به صورت کامل اما موقت از رژیم حذف و سپس میزان کمی از آنها مجدداً بعد از چند هفته امتحان شوند.

- دوغ، ماست و جعفری سبب کاهش بو می شوند. می توان یکی از آنها را در وعده غذایی روزانه جای داد.

- برخی ویتامین ها و داروها، مثل آنتی بیوتیک ها سبب ایجاد بو می شوند (در صورت وجود استومی، پزشک خود را در جریان بگذارید).

نفخ: هر فردی به علت فیزیولوژی دستگاه گوارش، گاز فراوری می نماید که میزان طبیعی آن مشخص است؛ اما اگر بیمار مشکل گاز اضافه دارد، می تواند آن را با رژیم خود کنترل کند. عواملی مانند زمان خوردن، چگونگی خوردن و نوع غذا بر فراوری گاز مؤثرند.

برای رفع این مشکل رعایت نکات زیر مؤثر است:

- برنامه غذایی باید مرتب باشد؛ زیرا حذف یک وعده غذایی سبب نفخ بیشتر می شود.

- بیمار باید آرام باشد و با دهان پر حرف نزند.

- از آدامس جویدن و هورت کشیدن خودداری شود.

- نان تست، بیسکویت ترد،؛ نان سوخاری و ماست جلوی نفخ را می گیرد.

اگر بیمار از نفخ زیاد رنج می برد، می تواند موارد زیر را هم محدود یا فقط یک مورد از آنها را در هر وعده غذایی مصرف کند. این غذاها نباید برای همواره از رژیم حذف شوند، مگر آنکه بیمار مطمئن شود واقعاً برایش حس ناخوشایندی ایجاد می نماید:

نوشابه گازدار، مارچوبه، ماهی، گوشت، بروکلی، شیر، غذاهای ادویه دار، کلم بروکسل، مغزها، چای بابونه، کلم، پیاز، تربچه، گل کلم، انواع قندها، قارچ، خیار، خربزه، ذرت، لوبیا، و طالبی.

یبوست: در صورت داشتن کولوستومی، مقادیر مشخصی از فیبر غذایی برای حجم دادن به مدفوع و عبور راحت آن ضروری است.

یبوست ملایم از راه های زیر رفع می شود:

- افزایش مصرف مایعات (آب، چای کمرنگ، آبمیوه)

- مصرف غذاهای پرفیبر مثل میوه های تازه، سبزی های خام و پخته، غلات کامل

- در برخی افراد، قهوه، شکلات، آب لیمو، آب آلو و شیرین بیان (licorice) باعث بهبود یبوست می شود.

-ورزش

اسهال:

قوام مدفوع بسته به محل استوما فرق دارد. به طور طبیعی وقتی که استوما در منطقه بالای دستگاه گوارش باشد، مدفوع شل تر است.

مدفوع شل می تواند ناشی از: اختلالات عاطفی، مسافرت، مصرف آب تصفیه نشده و برخی بیماری ها باشد.

هر غذایی که قبل از استومی مدفوع شما را شل می کرد، در موقعیت استومی هم، چنین حالتی را ایجاد می نماید. اگر به غذایی مشکوک هستید، آن را چند هفته مصرف نکنید و بعد با میزان کم آغاز کنید تا مطئمن شوید آن غذا واقعاً شما را آزرده می نماید.

در برخی مواقع مدفوع شل ناشی از مصرف غذاهای مشخصی است؛ مانند:سبزی های برگدار، شیرین بیان، مصرف غذای زیاد، بروکلی، آب آلو، مصرف غذای پرادویه، نوشیدنی های کافئینه، آب سیب، آب انگور، نوشیدنی های داغ، شکلات.

غذاهای زیر به کاهش اسهال یاری می نمایند:

پوره سیب زمینی، موز، ماکارونی، کته، پنیر، چای کمرنگ، پوره سیب، کره بادام زمینی، شیر و نان.

وقتی آب زیادی از استومی از دست می رود، باید مایعات کافی مثل چای و آب گوشت دریافت شود. اگر اسهال بیشتر از 24 ساعت ادامه پیدا کند، باید به پزشک مراجعه شود.

برخی مواد غذایی سبب تغییر ظاهری مدفوع می شوند:

اسفناج و کلم بروکلی سبب تیره یا سیاه شدن مدفوع و فلفل قرمز و چغندر موجب قرمز شدن مدفوع می شوند و چون در برخی مواقع به علت حذف بخشی از انتهای روده، صفرا بازجذب نمی شود، مدفوع، زرد یا سبز می شود؛ به خصوص در مواقع اسهال.

هدایت های رژیم غذایی برای کولوستومی و ایلئوستومی

1- وعده های غذایی در زمان های مشخص و به صورت منظم صرف شوند. سه تا چهار وعده در روز موجب منظم تر شدن الگوی دفع می شود.

2- تمام مواد غذایی به خوبی جویده شوند؛ زیرا خوب جویدن به هضم غذا یاری می نماید و احتمال مسدود شدن استوما را کاهش می دهد.

3- مایعات کافی مصرف شود (8 تا 10 لیوان در روز)؛ به منظور جلوگیری از یبوست و دهیدراتاسیون، افزایش مصرف مایعات توصیه می شود.

4- ازاضافه وزن و چاقی اجتناب شود. وزن زیاد ممکن است بر عملکرد استوما اثر گذارد.

5- غذاهایی که ممکن است باعث افزایش فراوری گاز یا شل شدن مدفوع شوند و یا به خوبی هضم نشوند، بهتر است محدود گردند.

کولوستومی: غذاهایی که قبل از انجام عمل جراحی برای بیمار مشکل ساز بوده اند، بعد از عمل هم می توانند مشکل ساز باشند.

ایلئوستومی: به منظور کاهش احتمال انسداد استوما و کاهش گاز فراوری شده و حجم محتویات خروجی از استوما، در چهار تا شش هفته اول بعد از جراحی بهتر است غذاهایی که قبل از عمل مشکل ساز بوده اند، محدود شوند.

6- بهتر است وعده غذایی شام مختصر باشد مختصر بودن شام احتمال خروج شبانه محتویات از استوما را کاهش می دهد.

7- به منظور مشخص غذاهایی که باعث ناراحتی می شوند، غذاهای تازه در فواصل مشخصی به رژیم غذایی اضافه گردند. این روش برای مشخص تحمل غذایی مفید است.

توصیه های تغذیه ای:

قبل از عمل استومی:

- مواظب مصرف شیر و لبنیات به وسیله بیماران باشید، زیرا برخی از بیماران عدم تحمل دارند. بعلاوه، مصرف آجیل، غلات، حبوبات و سبزیحات برگی بهتر است با احتیاط صورت گیرد، ریرا محتوای پر به جامانده آنها سبب تحریک روده می شود.

بعد از عمل استومی:

- رژیم با مایعات آغاز می شود. آبمیوه باید رقیق باشد تا از اسهال اسموتیک جلوگیری شود. در مرحله بعد، به رژیم مایع کامل تبدیل می شود و سپس به رژیم نرم می رسد. در این مرحله غذاها باید خوب پخته و در فواصل منظم (6-4 وعده) مصرف شوند.

- محدودیت فیبر در مراحل اولیه و افزایش آن به تحمل بیمار بستگی دارد (حداقل برای دو هفته رژیم کم فیبر مصرف شود).

- بیمار می تواند دو تا سه هفته بعد از عمل به رژیم پرپروتئین و پرکربوهیدرات و شش تا هشت هفته بعد از جراحی به رژیم متعادل و معمولی برسد و از غذاهای حاوی فیبر محلول (جو، پوره سیب و موز) که سبب کاهش دفع می شوند استفاه کند؛ اما فیبر نامحلول باید کمتر مصرف شود.

- آنچه شش تا هشت هفته پس از جراحی توصیه نمی شود:

- سبزیجاتی مانند کلم، هویج خام، کرفس، پوست خیار، ذرت، پوست فلفل سبز، کاهو، قارچ، زیتون، نخودسبز، اسفناج

-میوه های خشک، پوست و دانه میوه ها، آناناس و نارگیل

-گوشت های سفت

توصیه ها

- در مواقعی که هوا گرم است، مصرف مایعات کافی توصیه می شود.

- بعد از عمل، اسفناج و جعفری به اسم خوشبو نماینده های طبیعی روده به کار فرایند، ولی باید مواظب اگزالات زیاد آنها بود.

- وقتی که قسمت عمده ایلئوم حذف می شود، کاهش ویتامین B12، ویتامین های محلول در چربی و نمک های صفراوی رخ می دهد. بنابراین توصیه می شود از مکمل ویتامین های محلول در چربی و تزریق ویتامین B12 استفاده شود.

- اگر استئاتوره (اسهال چرب) وجود دارد، مصرف MCT و رژیم کم چرب توصیه می شود.

-اگر استئاتوره (اسهال چرب)وجود دارد،مصرف MCTو رژیم کم چرب توصیه می شود.

- اگر دفع روزانه بیشتر از 1 لیتر (4 لیوان) است، از محلول خوراکی الکترولیت ها استفاده شود.

- مصرف پروتئین کافی با منبع کم چرب؛ مثل سفیده تخم مرغ و گوشت لخم

- مصرف منابع ویتامین B12؛ مثل جگر، ماهی و تخم مرغ

- مصرف فولات، کلسیم، مهمیم، آهن، سدیم، پتاسیم و ویتامین C

- انرژی مورد احتیاج بیماران معمولاً افزایش نمی یابد؛ با این حال اگر محتویات خروجی استوما بیشتر از 1 لیتر در روز باشد، ممکن است آب و نمک دریافتی معمولی ناکافی باشد.

- در هنگام اسهال این افراد به سرعت مقادیر زیادی آب، مواد معدنی و ویتامین از دست داده و دهیدراته می شوند.

- دو ماده معدنی سدیم و پتاسیم همراه با مایعات روزانه از ایلئوستومی خارج می شوند که می توانند با غذاهای پر سدیم و پرپتاسیم جایگزین شوند.

- درهنگام کولوستومی، رژیم غذایی باید تأمین نماینده مقادیر کافی نمک و هم دریافت 2-1 لیتر مایعات بین وعده ها باشد.

- اگربعد از کولوستومی، سنگ های اگزالات کلسیم ایجاد شد، رژیم باید حاوی دریافت مایعات زیاد و محدودیت دریافت اگزالات (اسفناج، ریواس، قهوه، چای و شکلات) باشد.

منبع: ماهنامه دنیای تغذیه - ش 85

/خ

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا

منبع: راسخون