خورشیدگرفتگی موجب شیب دار شدن اندک سطح مریخ می گردد - هیو بلاگ

این اندازه گیری ها به دانشمندان یاری خواهد نمود تا بعضی واقعیت ها را درباره مریخ و قمر آن فوبوس (Phobos) کشف نمایند. به ویژه اگر سطح نشین اینسایت (InSight)، پس از مأموریت اولیه 2 ساله خود که پاییز سال جاری انتها می یابد، همچنان فعال باقی بماند.

به گفته سیمون اشتالر (Simon Stähler) نویسنده اصلی پژوهشی که به تازگی در ژورنال Geophysical Research Letters به چاپ رسیده است، انجام این اندازه گیری ها جزء مأموریت اینسایت نبوده اما کشف اضافه ای است که از داده ها حاصل شده است.

فوبوس قمر بزرگ تر مریخ است که در مداری نزدیک به سیاره سرخ پیرامون آن می چرخد. در حقیقت به اندازه ای به آن نزدیک است که توسط گرانش مریخ کشیده می گردد و هزاران سال آینده به سطح سیاره سقوط خواهد نمود.

فوبوس در هر شبانه روز مریخی، سه بار این سیاره را دور می زند و این موضوع باعث شده تا این قمر زمان های زیادی بین خورشید و هر نقطه از مریخ قرار بگیرد؛ مانند هامونه الیسیوم (Elysium Planitia) که کاوشگر اینسایت ناسا در نوامبر 2018 در آن فرود آمد. اوایل سال جاری بود که دانشمندان تصمیم گرفتند آنالیز نمایند که آیا اینسایت هنگام گذر فوبوس از مقابل خورشید (که گاهی در سال رخ می دهد) چیز جالب توجهی ثبت می نماید یا خیر.

اشتالر در این زمینه گفت: متأسفانه در زمان خورشیدگرفتگی قبلی کسی به فکر داده های اینسایت نبود، بنابراین داده ها یک سال بدون توجه مانده بود. اما وقتی او و همکارش این داده ها را آنالیز کردند، دریافتند که موضوع پیچیده تر است.

او با اشاره به اینکه از این داده ها نشانه های قطعی پیدا ننموده اند، اضافه کرد: با این وجود این ایده برای ما شکل گرفت که در خورشیدگرفتگی بعدی که 24 آوریل (5 اردیبهشت) رخ می داد، به چه چیز نگاه کنیم.

این خورشیدگرفتگی در مریخ دقیقا هنگام ظهر صورت می گرفت و با گذر فوبوس از میان خورشید، میزان زیادی از نور آن پوشیده می شد. دانشمندان انتظار داشتند که در این زمان 30 درصد کاهش در نور رسیده به سطح نشین رخ دهد که 6 برابر بیشتر از بعضی گذرهای قبلی بود.

خورشیدگرفتگی در روزی که انتظار داشتند رخ داد و سپس محققان داده های ثبت شده توسط اینسایت را آنالیز کردند. اگرچه دوربین اینسایت خیلی نمی تواند روی این خورشیدگرفتگی مریخی زوم کند اما صفحات خورشیدی این کاوشگر، کاهش نور دریافتی را ثبت کردند. علاوه بر این، لرزه سنج و مغناطیس سنج نیز تغییراتی را نشان می دادند اما پرسش این بود که چرا؟

اشتالر و همکارانش انتظار داشتند که این خورشیدگرفتگی مریخی باعث ایجاد پدیده هایی گردد که خورشیدگرفتگی روی زمین ایجاد می نماید؛ مانند تغییرات بزرگ جوی که در نتیجه سرد شدن ناگهانی سایه انجام می گردد. حتی ممکن بود افت دما باعث ایجاد یک سامانه کم فشار گردد که سطح مریخ را اندکی بالاتر ببرد.

وقتی این پژوهشگران داده ها را آنالیز کردند، توضیحات کمی گیج نماینده بود. اگر یک پدیده جوی در مقیاس بزرگ در حال رخ دادن بود، باید اثرات جانبی آن را در زمان دیگر گرفت های مشابه نیز ثبت می کردند؛ زمان هایی که فوبوس از دید منطقه ای در نزدیکی کاوشگر، باعث گرفت خورشید می شد اما این تغییر داده ها فقط زمانی که خورشید از دید اینسایت، می گرفت رخ می داد.

دانشمندان این معما را به یاری داده های یک فعالیت موازی توسط رصدخانه جنگل سیاه (Black Forest Observatory) در آلمان حل کردند که طی 50 سال گذشته در اعماق یک معدن متروکه کبالت و نقره میزبان ابزارهای علوم زمین از جمله لرزه نگاری است که از تداخل با دیگر پدیده های محیطی و جوی محافظت می گردد.

پژوهشگران با همکاری رصدخانه متوجه شدند که داده های لرزه نگار این رصدخانه، در شرایط مشابه، بسیار شبیه چیزی است که اینسایت در مریخ ثبت نموده است.

این شباهت نشان می داد که لرزه نگارهای بسیار حساس و ایزوله شده مانند آنچه در اینسایت و رصدخانه جنگل سیاه وجود دارد، می تواند شیب بسیار کم زمین را که بر اثر تبدیل روشنایی به تاریکی و در نتیجه سرد شدن زمین اتفاق می افتد، بسنجد. شیبی که بسیار بسیار اندک است. به گفتله اشتالر، این شیب به اندازه ای کم است که گویی یک سمت میزی با ارتفاع 1 متر را به اندازه قطر یک اتم بلند نموده باشید.

از سوی دیگر سیگنال های مغناطیس سنج نیز بازتاب دهنده ی افت ناگهانی جریان برق صفحات خورشیدی در هنگام گذر فوبوس بود.

اشتالر انتظار داشت که داده های گذر فوبوس پدیده خاصی را در سیاره سرخ نشان دهد اما معلوم شد که این اثر کاملا محلی است. اگرچه به عقیده او داده های اینسایت درباره گذر همچنان سودمند خواهد بود زیرا به دانشمندان امکان می دهد که موقعیت قمر مریخ را با دقت بیشتری نسبت به گذشته معین نمایند.

با توجه به خزش آهسته قمر فوبوس به سمت مریخ که توسط گرانش این سیاره انجام می گردد، موقعیت آن احتیاج به پایش دقیق دارد. از سویی این داده ها تنها اطلاعاتی درباره فوبوس ارائه نمی دهد بلکه می تواند برای نگاهی دقیق تر به گوشته مریخ هم استفاده شوند. هرچند این داده ها نیز با توجه به اینکه از نتایج اندازه گیری ها در طول دهه های گذشته استفاده می نماید کاملا دقیق نیست.

• ساختار درونی مریخ به یاری اینسایت آشکارتر می گردد

با وجود موفقیت های اخیر، ممکن است مأموریت اینسایت به زودی به انتها برسد. زیرا برای دو سال پس از فرود در نوامبر 2018 برنامه ریزی شده است و هنوز تصمیمی برای ادامه مأموریت آن گرفته نشده است.

به عقیده اشتالر پدیده مشابهی می تواند هنگام خورشیدگرفتگی در سیارات دیگر نیز رخ بدهد. اگرچه با توجه به وقوع خورشیدگرفتگی های اندک، چنین سیگنال هایی به ندرت در زمین قابل ثبت است، اما او امیدوار است که بتوان به ویژه در تایتان قمر زحل این موارد را مشاهده کرد. ناسا نیز در فضاپیمای دراگون فلای (Dragonfly) خود یک لرزه نگار قرار داده است.

او در این زمینه گفت: می توان مشاهده ها را در آنجا تکرار و میزان تغییر شکل تایتان هنگام خورشیدگرفتگی را آنالیز کرد. اگرچه جو غلیظ تایتان به احتمال زیاد این تغییر شکل را حتی از مریخ نیز کمتر خواهد نمود اما آنالیز این پدیده چیزی است که توجه پژوهشگران را به خود جلب کرد.

عکس کاور: گذر فوبوس از مقابل خورشید، از نگاه مریخ نورد کنجکاوی

Credit: NASA/JPL-Caltech/Malin Space Science Systems/Texas A&M Univ.

منبع: Space

abanhome.com: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت را از ما بخواهید.

dorezamin.com: دور زمین: سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده!