توجه به بُعد حماسی و معناشناسی واقعه عاشورا و اربعین، مهمترین نیاز ادبیات عاشورایی است - هیو بلاگ

غلامعلی حداد عادل در کتابش، این رویداد عظیم مذهبی را پدیده ای تازه با ظرفیت های بسیار و ابعاد دینی و سیاسی و اجتماعی و فرهنگی گوناگون و در عین حال فرصتی مغتنم برای مردمی می داند که به انقلاب اسلامی دل بسته اند و در چهل سال گذشته با نثار جان و مال خویش از آن محافظت کرده اند.

راهپیمایی اربعین تنها سفری در جغرافیا نیست، بلکه حرکتی در تاریخ است؛ آن هم نه به گذشته، بلکه به آینده. آنچه به این سفر جغرافیایی عمق و معنای تاریخی بخشیده، تحولی است که در بصیرت راهپیمایان پدید آمده است. بی گمان انقلاب اسلامی در این تحول تأثیر بسیار داشته است؛ انقلابی که هم خود حاصل آن بصیرت بوده و هم طی چهل سال گذشته، با پرورش نسلی نو در دامان خود، بر آن بصیرت افزوده است. این کتاب شامل شش فصل کوتاه درباره خاطرات نویسنده از حوادث و موکب های جهت راه پیمایی و نیز تحلیلی درباره اربعین حسینی و آثار نهضت سیدالشهدا(ع) است. توضیح گفت وگو با نویسنده این کتاب را در ذیل می خوانید.

جدیدترین کتاب تألیفی شما، اثری با عنوان به صحرا شدم، عشق باریده بود سفرنامه کربلاست. لطفاً درباره نامگذاری این اثر توضیح دهید.

عنوان این کتاب از عبارتی منسوب به بایزید بسطامی در کتاب تذکرة الاولیاء عطار نیشابوری گرفته شده که کامل آن عبارت این است که: به صحرا شدم عشق باریده بود و زمین تر شده/ چنانکه پای مرد به گلزار فرو شود، پای من به عشق فرو می شد. این عبارت شعرگونه عبارت معروفی است از تذکرة الاولیاء، و چون فاصله بین نجف و کربلا صحرایی است که در ایام اربعین مملو از عشق به امام حسین(ع) است، من این عبارت را برای عنوان کتابم انتخاب کردم.

کتاب به صحرا شدم، عشق باریده بود چه ویژگی نسبت به سفرنامه های دیگر دارد؟

این کتاب یک سفرنامه معمول و معمولی نیست. درواقع نخواسته ام وقایع جاری سفر را در آن ثبت و ضبط کنم به این معنی که از کجا به کجا رفتم، همراهان ما کجا بودند، چه خوردیم و ... من اصلاً نخواسته ام که در این کتاب این نوع وقایع را که بنظرم اهمیتی ندارند ذکر کنم، بلکه سعی کرده ام یک نوع معناشناسی از این حرکت عظیم راهپیمایی اربعین ارائه کنم و توضیح دهم که در ذهن و دل میلیون ها نفر که در این راه قدم می زنند چه می گذرد. بیشتر مایل بوده ام که آثار فردی و اجتماعی این حرکت را بشناسم و بشناسانم و تأثیرهای در مقیاس گسترده این حرکت را در سطح ملی و بین المللی بیان کنم.

همچنین در این کتاب سعی کرده ام ارتباط دوسویه میان انقلاب اسلامی و این راهپیمایی عظیم را توضیح دهم و این ارتباط را در چارچوب یک میدان وسیع تر تفسیر کنم و آن رابطه انقلاب اسلامی با نهضت حسینی و عاشورا است.

اساس صحبتم این است که نهضت امام خمینی (ره) از روز نخست الهام گرفته از نهضت کربلا بوده و قوتش را هم از همین نهضت گرفته و بعد به نوبه خود به گسترش این نهضت کمک کرده، یعنی آن نهضت را به صورت یک فرهنگ گسترده تر درآورده و توضیح داده ام که امام خمینی(ره) چگونه با حفظ ظواهر سنتی عزاداری و بدون اینکه این ظواهر را ویران کند توانسته روح عدالت خواهی و ظلم ستیزی و برپایی حکومت اسلامی و حق و عدل را که جوهر اصلی نهضت عاشوراست از زیر خاکسترهایی که روی آن را پوشانده بود خارج کند و به مردم معرفی کند و مردم هم آن را خوب و درست دریافته اند و باور کرده اند.

بر این اساس، نگاه من به راهپیمایی اربعین این بود که کسانی که در این جهت قدم برمی دارند و به قصد زیارت می فرایند، درواقع دارند با امام حسین(ع) و یاران ایشان تجدید عهد می کنند. این تجدید عهد درواقع بیعت دوباره هر شخص با امام حسین(ع) است و کاملاً معنای سیاسی ـ الهی دارد که مردم با حضور در این راهپیمایی از خود نشان می دهند. این ها نکاتی بوده که در معناشناسی راهپیمایی اربعین در نظر من بوده است و سعی کرده ام در این کتاب آنها را توضیح دهم.

اکنون سفرنامه های بسکمک توسط افرادی که به پیاده روی اربعین می فرایند، نگاشته شده، بازخورد و تأثیرات این تألیفات را چگونه دیده اید و به نظر شما این آثار تا چه اندازه در زمینه تحریف زدایی از حادثه کربلا و فرهنگ عاشورا مؤثر بوده اند؟

مسلماً غالب آثاری که بعد از انقلاب اسلامی درباره کربلا و عاشورا تألیف شده اند در ارائه تصویری بهتر از کربلا مؤثر بوده اند و اینکه چقدر مؤثر بوده اند باید بررسی شود، اما امروز حادثه کربلا بیش از اینکه یک حادثه مصیبت بار باشد، در ذهن نسل جدید یک حماسه است. شصت سال پیش که ما در هیئت ها شرکت می کردیم این بُعد حماسی تقریباً مفقود بود، اما امروزه به وضوح می بینیم که این بُعد جان گرفته است.

در کتاب به صحرا شدم توضیح داده شده که در گذشته حتی متدینین و افراد اهل روضه نام دختران خود را زینب نمی گذاشتند، برای اینکه تصویر زینب در آن روزگار و در نگاه آنان تصویر یک زن ستمدیده بود، اما امروز در خانواده های متدین کمتر خانواده ای هست که نام زینب روی دختری گذاشته نشده باشد. آماری در این کتاب داده شده که در یک کلاس 45 نفری از یک مدرسه ای که دانش آموزان آن از خانواده های متدین بودند، پرسیده شده که چند نفر از شما نام بستگان درجه اولتان زینب است و 17 نفر دستشان را بلند کرده اند، در حالیکه اگر به اداره ثبت احوال مراجعه کنید استثنائاً ممکن است نام خانم پنجاه - شصت ساله ای را زینب ببینید و این نشان دهنده این است که نگاه مردم راجع به کربلا تغییر کرده است. امروز می توان ادعا کرد که نود درصد مردمی که در راهپیمایی اربعین شرکت می کنند، کاملاً از نظر سیاسی هوشیارند و نبض سیاسی و انقلابی آنها با کربلا می زند و همه آنها به این انقلاب تعلق دارند.

کتاب های سفرنامه و خاطرات نویسی در جهان بینی ما مؤثرند و هرچه بهتر نوشته شوند تأثیر بیشتری خواهند داشت. به طور مثال، کتاب های بسکمک که به قلم راویان و رزمندگان درباره معارف جنگ تحمیلی و دفاع مقدس منتشر شده همه در رشد فکری و دینی مردم مؤثر بوده اند و لازمه اثرگذاری آنها نیز دور بودن این آثار از خرافات و نزدیک شدن به واقع بینی درباره مذهب است.

نظر شما به عنوان یک نویسنده که کتاب های بسکمک در موضوعات گوناگون به ویژه دینی و مذهبی نگاشته اید، درباره ضرورت و اهمیت سفرنامه نویسی چیست؟

اهمیت نوشتن و به ثبت رساندن تجربیات، بر کسی پوشیده نیست و یکی از راه های خوب و درست برای انتقال تجربیات و یافته ها از نسلی به نسل دیگر است. اینجانب نیز علاقه زیادی به خواندن سفرنامه دارم و یکی از انواع کتاب هایی که زیاد می خوانم سفرنامه است. من از سفرنامه چیزهای فراوانی می آموزم. درواقع، به جای جهانگردی، سفرنامه خوانی می کنم، چون سفرنامه ها ما را با خود به جاهایی می برند که به هر علتی نمی توانیم سفر کنیم.

آیا این کتاب به زبان های دیگر نیز ترجمه شده است؟

کتاب به صحرا شدم علاوه بر اینکه چندبار در ایران به فارسی منتشر شده، به زبان های عربی و انگلیسی و اردو نیز ترجمه و منتشر شده است. به نظرم این تنها کتابی است درباره اربعین که غیر از زبان فارسی ترجمه هایی به زبان های دیگر نیز از آن موجود است.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا