مردم نباید خجالت بکشند - هیو بلاگ

از آنها که با خیال راحت می گردد بهشان گفت نویسنده و این نویسندگی شامل خیلی چیزها باشد؛ از داستان نویسی و نوشتن رمان و نمایشنامه گرفته تا فیلمنامه. با او درباره آماری که محاسبه کرده ایم به گفت و گو نشسته ایم؛ در این باره که از هر 667 ایرانی یکی نویسنده است. فکرش را بکنید او خود نویسنده ای است با کارنامه ای پربار و پر اثر. یعنی به تنهایی این آمار را می تواند با افزایش چشمگیر روبرو کند.

بر اساس محاسبه ای که ما کرده ایم، سال گذشته حدود 126 هزار نام کتاب ترجمه و تالیف در همه حوزه ها (چاپ اول) منتشر شده است. جمعیت ایران در آغاز امسال، 84 میلیون نفر بوده و بر این اساس، از هر 667 ایرانی، یک نفر کتاب نوشته یا ترجمه و منتشر کرده است. برآیند شما از این آمار چیست؟ با توجه به این که می گویند در ایران کتاب چاپ کردن حساب و کتاب ندارد، چنین نسبتی چه معناهایی می تواند داشته باشد؟

اولا باید این آمار راستی آزمایی گردد تا ببینیم چقدر ممکن است صحت داشته باشد. بر فرض صحت، این آمار باید تفکیک گردد. ما باید بدانیم در رمان و داستان و شعر و در کل آثار خلاقه، با چه تعداد عناوین و چه تیراژی رو به روییم. مترجم های متعددی فعال هستند که یا خودجوش ترجمه می کنند یا از ناشران سفارش می گیرند. تا تفکیک در ارتباط با کتاب های تالیفی و ترجمه صورت نگیرد، نمی گردد در این باره با دقت حرف زد.

نسبت کتاب های ترجمه به تالیف در بازه زمانی یک سال اخیر، حدود یک به چهار بوده است. یعنی کتاب های تالیفی چهار برابر کتاب های ترجمه در سال گذشته منتشر شده اند.

اگر چنین بوده، اتفاق مبارکی است. به هر حال، نوشتن، بیان کردن نیات و آنات است. حالا که این اقبال به وجود آمده، می گردد نتیجه گرفت تفکر، قوت گرفته است. این که شخصیت های متفکری به جامعه ما اضافه بشوند که نسبت به اتفاقات واکنش مکتوب نشان دهند، نشانه خوبی است. در این باره ارزشگذاری نمی کنم، صرفا به تحلیل خود آمار می پردازم که نشان دهنده تحول است.

بروز چنین تحولی، از زمان رونق وبلاگ نویسی که طی آن هر کس توانست صفحه ای برای خودش و نوشته هایش ایجاد کند، برای من معین بود. از همان موقع، این دورنما برای من ترسیم شده بود که ما با توجه به این امکان، شاهد افزایش چشمگیر کسانی خواهیم بود که کم کم از وبلاگ نویسی به مطبوعات و دیگر حوزه های نوشتن می آیند و آنجاها پا را محکم می کنند.

حالا البته نکته ای دیگر هم درباره این آمار و ارقام بگویم. از طرفی ممکن است برخی از این آثاری که در بازه زمانی مورد بررسی شما منتشر شده اند، جزو آثاری باشند که سال ها در اداره ممیزی وزارت فرهنگ و ارشاد متوقف بوده اند و حالا با تغییر رویکرد ممیزی، یکباره منتشر شده اند. آمار ممکن است به این علت هم بالا برود.

می گویند ما ملت شعر هستیم و از همین رو به تمدن و ادبیات غنی مان می بالیم. به نظرتان با توجه به سرانه اسفبار مطالعه و سرانه نه چندان چشمگیر نگارش کتاب، همچنان می توان قائل به چنین مفاخره هایی بود؟

درست است که وجه غالب ادبیات ما در گذشته شعر بوده است، اما گمان می کنم در این مورد باید اصطلاح نظم را جایگزین شعر بکنیم. اغلب داستانگویی های ما در قالب نظم بوده است. این در حالی است که ما به این دسته از آثار هم شعر اطلاق می کنیم. بسیاری از این آثار، داستان هایی هستند که در قالب نظم نوشته شده اند. هر چند صور خیال در این آثار مشهود است اما رویکرد اصلی شاعر یا ناظم یا نویسنده، داستان سرایی بوده است. از جمله آثار نظامی یا فخرالدین اسعد گرگانی و دیگران.

ما به آثار متقدمان به خاطر سرشار بودنشان از حکمت و دانش می بالیم و افتخار می کنیم. اما این که این افتخار را به مساله مطالعه ربط بدهیم، شاید درست نباشد. متقدمان ما کار خود را کرده، برای ما فخر ایجاد کرده اند و ما هم به آثارشان می بالیم. اما این که وضع مطالعه این طور است، باید آسیب شناسی گردد. آیا تقصیر، متوجه مردمی است که کتاب نمی خوانند؟ من این طور فکر نمی کنم. ما با فرهنگ کتابخوانی بزرگ نمی شویم و این تقصیر نهادهایی است که باید نقش موثر داشته باشند، مثل خانواده و آموزش و پرورش. همه در حال کم کاری اند. تیراژ سه هزار تایی، چطور پس از انقلاب رو به کاهش رفته؟ پاسخ این پرسش ها با آسیب شناسی به دست می آید. تا آسیب شناسی و تبدیل به مقوله ای اجتماعی نگردد تا برای رسیدن به نتایج این آسیب شناسی بودجه صرف نگردد و تا تبدیل به مساله نگردد، در بر همین پاشنه خواهد چرخید. ما تا مردم را کتابخوان بار نیاوریم و آنها را به این نتیجه نرسانیم که خواندن کتاب صرفا برای سرگرمی نیست، بلکه برای برآورده کردن مهم ترین نیازهای زندگی از جمله خودسازی و دانش افزایی و برای ساماندهی زندگی و توسعه افق دید است، کتابخوانی رونق نمی گیرد. کتابخوان کردن مردم، مرحله ای و پله پله و چند لایه است. مردم اگر به پرسش ها فکر کنند، مثلا به این فکر کنند که چرا در جامعه درجا می زنیم و بدانند علت ناآگاهی مثلا به تاریخ است، می توانند جلوی تجربه های مداوم شکست خوردن را بگیرند. با تجهیز به آگاهی است که شما می توانید از اتلاف سرمایه اجتماعی جلوگیری کنید. ما با عده ای هم طرفیم که کتاب خواندن برایشان به نام آرزو مطرح است؛ آنها دچار پندار غلط هستند، مبنی بر این که بازنشسته بشوند تا فرصت پیدا کنند کتاب بخوانند. اینها مغالطه های ذهنی است. چه کسانی باید جلوی شکل گیری چنین باوری را بگیرند؟ متاسفانه این دغدغه ها موجود نیست. نتیجه، اوضاع نابهنجار در زمینه های مختلف است. بنابراین بهتر است تقصیر را صرفا گردن مردم نیندازیم. مردم نباید به تنهایی خجالت بکشند، آن دسته از مسؤولانی که باید با دانش وارد می شدند و مشکل را حل می کردند و نکردند باید خجالت بکشند که نتوانسته اند بسترسازی کنند.

با این اوصاف، شما با چه روزنه های امیدی به خودتان انگیزه می دهید که این راستا را ادامه دهید؟

من از ابتدای ورود به کار حرفه ای نوشتن که باز می گردد به زمان دانشجویی، با این سوال روبرو بودم. یعنی این مساله برای خودم و هم دوستانم که به شکل حرفه ای با حوزه نوشتن سر و کار داشتیم، مطرح بود. به طور کلی وقتی وارد رشته ای می شوید که با نوشتن سر و کار دارد، در واقع دارید الفبای حرفه ای گری را هم می آموزید و دارید آینده خودتان را بر این اساس پی ریزی می کنید و طبیعتا یک واقعیت هم همیشه خودش را نشان می داد که شرایط نویسندگی در این کشور به چه صورت است، چون ما اهالی قلم با این شرایط روبه رو بودیم که از طریق نوشتن نمی گردد، ارتزاق کرد.

نویسندگان ایرانی با توجه به کمبود مطالعه مردم با تیراژ خوبی روبه رو نیستند و اگر بخواهند از این طریق نان شان را درآورند باید رو به قبله دراز بکشند. اما مساله اصلی این است نوشتن یک نیاز است. یعنی نویسنده با این احساس نیاز به دنیا می آید که دنیا را از طریق نوشتن خود، تعبیر و تفسیر کند. برای همین است که اصلا به مضایقی که در این راستا وجود دارد، فکر نمی کند بلکه به برآوردن نیاز خودش می اندیشد. وقتی هم شما آثاری چاپ می کنید و مردم این آثار را می خوانند و با یک تعاملی رو به رو می شوید، خودبه خود مساله نویسندگی جا می افتد و همان طور که عرض کردم حواشی دیگر نمی توانند سایه بیندازند بر مساله اصلی که نوشتن است.

شخصا برای هر اثری که نوشته ام وقت گذاشته ام. اما آثاری که با همان وسواس نوشته شده اند، گاهی یک خواننده بیشتر نداشته اند. علتش هم مضیقه هایی است که به لحاظ موضوعی در کشور ما وجود دارد و نویسنده نمی تواند در هر حوزه ای قلم بزند. اما همان داستانی که فقط یک خواننده داشته هم برایم همان قدر ارج و قرب دارد که اثری مثلا 30 هزار جلد از آن به فروش رفته است. من به نیاز درونی خودم پاسخ می دهم. اگر این آثار زمانی امکان چاپ شان فراهم گردد که چه بهتر! اما اگر هم نگردد باز هم نویسنده با اشتیاق می نویسد و کار نویسندگی با همین مضایق دنبال می گردد. نویسنده می نویسد چون حرفی برای گفتن دارد و این ارتباط یعنی نوشتن و عرضه کردن، نوعی نیاز حیاتی است و هیچ وقت قطع نمی گردد. نویسنده تا وقتی حرفی برای گفتن و انرژی برای نوشتن دارد نباید به این چیزها خیلی جدی فکر کند، چون جدی ترین کار برای نویسنده، نوشتن است. مهم پاسخ به روح انسان است و روح انسان باید به این تکامل برسد که وقتی می خواهد جسم را ترک کند باید بتواند به این سوال پاسخ دهد که آیا همه توانت را به کار گرفتی و کاری را که باید می کردی انجام دادی یا اسیر حواشی شدی و از اصل داستان جا ماندی؟

روزنامه خبرنگاران

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا

سازمان میراث فرهنگی: سازمان میراث فرهنگی، با وبسایت مجموعه میراث فرهنگی ایران همراه باشید.