توریسم غذایی، بستر بی رویا در گردشگری مازندران

به گزارش هیو بلاگ، در ایران از توریسم غذایی به نام شکم گردی یاد می نمایند. در حال حاضر هر توریست ایرانی هنگام سفر به منطقه ها مختلف کشور حتما مزه کردن مهم ترین غذای آن منطقه را به لیست برنامه های سفرش اضافه می نماید تا لذت سرگرمی و تفرجش کامل گردد.

ورودجهانگردان خارجی به ایران هم طی سال های اخیر در حال افزایش است و در برنامه ایرانگردی شان حتما صرف یک یا چند وعده غذاهای متنوع محلی را اضافه می کنند و تورگردان ها هم در کشور ما یاد گرفته اند که از تنوع غذایی به نام یکی از جاذبه های مهم برای جهانگردان خارجی یاد کنند.

زمانی که توریسم غذایی در سال 2001 نخستین بار در مقاله ای به وسیله اریک ولف مدیر اتحادیه بین المللی توریسم غذا معرفی گردید ، کمتر کسی این تصور را داشت که این نوع از جهانگردی بتواند در دنیا مطرح شود و به سرعت هواداران خاص خود را پیدا کند. واقعیت این است که در سال های اخیر توجه جهانگردان به شکم گردی چنان جذابیتی یافته که حتی رسانه های رسمی کم انعطاف هم بخشی از برنامه خود را به معرفی سنت غذایی در منطقه ها مختلف دنیا اختصاص داده اند تا بتوانند تعداد مخاطبانشان را افزایش دهند.

شاخه نوظهور توریسم غذایی با چنان سرعتی در حال پیشروی و ربودن گوی سبقت از سایر شاخه هاست که به نظر می رسد از هم اکنون هم بتوان کشورهای مختلف را بر اساس سنت غذایی مشترکشان قطب بندی کرد.

کشور ایران به علت دارا بودن فرهنگ و قومیت های مختلف از تنوع غذایی بالایی برخوردار است به طوری که تا به امروز 2 هزار و 500 نوع غذا و 109 نوشیدنی همراه با نان و شیرینی در سراسر کشور شناسایی شده است، تنوعی که آن را در کمتر نقطه ای از دنیا به صورت یکجا و منطبق با شرایط آب و هوایی و با نشات گیری از محصولات محلی می توان یافت.

استان مازندران به نام مهم ترین استان جهانگردپذیر کشور به خاطر برخورداری از ساحل دریا، کوه و جنگل و تنوع آب و هوایی در منطقه ها جلگه ای ، کوهستانی و کوهپایه ای از سنت غذایی متنوع و پرقدمتی برخوردار است ولی تا به امروز نتوانسته است از این مزیت بدرستی استفاده کند.

مازندران بر اساس آمارهای رسمی سالانه میزبان دستکم 60 میلیون نفر شب جهانگرد است. تقریبا بیشتر این جهانگردان بر خلاف سایر منطقه ها کشور هنگامی که به مازندران سفر می کنند، لیست غذایی رنگارنگی را حسب نوع تفریحشان در شبانه روز اعم از این که در ساحل دریا مستقر باشند یا در کوهپایه و جنگل ، برای خود تدارک می بینند. بخشی از این جهانگردان که از تمکن اقتصادی مناسبی برخوردارند، مایل به استفاده از غذاهای محلی و متنوع استان هستند، خواسته ای که تحقق آن تقریبا امکان پذیر نیست.

در حالی که از میان استان های کشور ، استان گیلان ، همسایه مازندران با ثبت 220 نام غذای محلی ، مرکز غذای ایران و از خلاق ترین شهرهای خوراک شناسی دنیا شناخته شده است، در استان مازندران تا به امروز اتفاق خاصی رخ نداده است و بسیاری از غذاهای محلی این استان به خاطر توسعه فرهنگ مصرف فست فود و رستوران داری به وسیله غیربومیان در حال فراموشی است و بخشی هم تا به امروز فراموش شده است.

بخشی از سنت غذایی مازندران و گیلان مشترک است ولی در این استان کمتر به شناسایی و معرفی غذاهای بومی توجه شده است چنان که حتی در کتاب آشپزی سیر تا پیاز مرحوم نجف دریابندری کمتر نامی از غذاهای مازندرانی وجود دارد در حالی که دستکم 10 سرفصل مربوط به غذاهای سنتی گیلان است که اشتراکات بسیاری با مازندران دارد و یکی دو سرفصل هم اصولا اصالت غذاها به مازندران بر می شود.

ترکیب طعم های طبیعی

بسیاری از کارشنان معتقدند که غذاهای محلی مازندران با ترکیب بی نظیر عطر، رنگ و طعم در بین جهانگردان داخلی و حتی خارجی هوادار خاص خود را دارد و می تواند در زمینه جذب جهانگردانی که در حوزه شکم گردی فعالیت می کنند بسیار پیروز عمل نماید.البته غذاهای محلی که در شرق مازندران طبخ می شود کمی متفاوت از غرب استان است، همان گونه که سنت غذایی منطقه ها جلگه ای با کوهستانی و ییلاقات تفاوت هایی با هم دارد و همین مسئله بر جذابیت موضوع اضافه نموده است.

اگر در شرق استان غذاهایی همانند کدوبره مازندران ، اسپناساک ، مالابیج ، آغوز مسما ، نازخاتون ، بشته واش ، اسفناج مرجی ، بیج بیج ، باقلا وابیج ، کئی پلا ، دوپتی ، آش کدو ، خورشت آلو ، کئی انار ، اردک شکم پر ، شیشه ناز و بورانی بادمجان وجود دارد در غرب هم غذاهایی مثل پلو سرتره ، مرغ ترش ، ترش تره ، سیروابیج ، هولابی ، آبکی یا غرابه ، مالابیج ، اسفناج وابیج ، مرغ شکم پر و ... به چشم می خورد که هر یک طعم و مزه خاص خود را دارد.

یک کارشناس جهانگردی با بیان اینکه غذاهای بومی حاصل پیغام های فرهنگی است، گفت : جهانگردی غذا یا به تعبیر ایرانی ها شکم گردی تجسمی از ارزش های سنتی به تعداد می رود که در توسعه جهانگردی مدرن و امروزی متبلور شده و مورد استفاده نهاده شده است.

سینا نفاستی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اضافه نمود : توریسم غذایی می تواند در برندسازی و افزایش تقاضا برای مقاصد جهانگردی نقش داشته باشد و در کنار آن سنت های محلی و تنوع جوامع را حفظ کند.

وی گفت : برگزاری جشنواره های غذایی و برپایی تورهای غذا برای آموزش پخت غذاهای محلی و افزایش جهانگردانی که در پی تنوع غذایی در محیط های سنتی هستند، به ایجاد جهانگردی غذایی منجر می شود.

این کارشناس با انتقاد از سرو نشدن غذاهای محلی در رستوران ها و واحدهای اقامتی ، گفت: هزاران نوع غذای محلی در جای جای ایران وجود دارد که تعداد انگشت تعدادی از آنها به صورت محدود در رستوران ها یا خانه ها سرو می شود.

وی اضافه نمود: متاسفانه در مازندران که سالانه میزبان میلیون ها مسافر و جهانگرد است شاهد هستیم که منوی بسیاری از رستوران ها از انواع کباب پر شده و جای غذاهای محلی همچنان خالی است.

نفاستی گفت: در سال های اخیر واحدهای بوم گردی در جهت معرفی و شناساندن غذاهای محلی به جهانگردان کوشش زیادی نموده اند اما این نگاه می بایست همه جانبه باشد تا نتیجه مطلوب حاصل شود.

وی با بیان اهمیت تبلیغ در توسعه جهانگردی غذایی یادآور شد : توریسم غذایی در ایران ناشناخته است که با بهره گیری از تبلیغ مناسب می توان این نوع جهانگردی را در کنار جهانگردی طبیعی، فرهنگی و تاریخی در کشور توسعه بخشید.

تجربه جهانگردان

یک جهانگرد غذا که در سال های اخیر به بسیاری از شهرهای ایران سفر نموده و طعم غذاهای سنتی منطقه ها مختلف را از نزدیک چشیده است درباره این نوع از جهانگردی گفت : شگم گردی ، سفر کردن به شهر های مختلف جهت چشیدن خوراک های اصلی، میان وعده ها، نان ها و شیرینی ها، عرقیجات، دم نوش ها، ترشی ها، مرباها، پیش غذاها و مکمل های سنتی و محلی هر شهر است.

پژمان میرچی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اضافه نمود : تا به امروز به شهرهای زیادی سفر نموده ام و خوراک های مختلفی را چشیده ام که به نام نمونه می توان به نازخاتون مازندران ، خورش بزقرمه کرمان ، دویماج و شیرپلوی تبریز ، خورش خلال کرمانشاه ، کال کباب و ناردونی گیلان ، شش انداز و حسرت الملوک زنجان و دویماج و شیرپلوی تبریز اشاره نمود.

وی گفت : خوراک های بومی و سنتی از نظر ارزش غذایی، در دسترس بودن مواد اولیه، تازگی و عاری بودن از نگهدارنده های شیمیایی در سطح بالایی قرار دارند و علاوه بر آن، حاصل پیغام های فرهنگی بوده و نقش بسزایی در افزایش ارتباط نسل ها و حفظ هویت فرهنگی ایفا می کنند.

میرچی با اشاره به ویژگی های غذاهای مازندرانی ها ، اضافه نمود: خوراک ها در مازندران بیشتر به صورت ترش و ملس پخته می شود و معمولا برای کنترل طعم آن از رب انار و شکر استفاده می کنند.

وی بادمجان ترشی، سیر ترشی و هفت بیجار را از جمله ترشی های خوشمزه مازندرانی ها دانست و اضافه نمود: آبزیان و به ویژه ماهی صندلیی ویژه در سبد غذایی خانواده ها داشته و خوراک مورد علاقه من در این بخش مالابیج است که ماهی سفید را با سبزی های معطر، مغز گردو، رب انار و گلپر آغشته می کنند و با حرارت آتش و زغال کباب می کنند.

این جهانگرد غذا درباره چگونگی جذب جهانگردان خارجی و داخلی در این بخش گفت : هواداران این نوع از جهانگردی به شدت رو به افزایش هستند و باید با فراهم نمودن بستر لازم و تبلیغات محیطی ، رسانه ای و مجازی در صدد جذب این سرمایه بزرگ باشیم.

به گفته وی، جدی گرفتن این نوع از جهانگردی به وسیله برخی مدیران دستگاه های مرتبط ، برپایی جشنواره های خوراک های سنتی و بومی محلی ، تاسیس رستوران های خوراک محلی ، بهره مندی از فارغ التحصیلان رشته جهانگردی در رستوران ها ، افزایش کیفیت و توجه ویژه به سفره آرایی و تزیین خوراک می تواند در این زمینه بسیار یاری نماید.

میرچی گفت: اگر جهانگردان خارجی تنها به تعداد معدودی خوراک ایرانی مانند خورش فسنجان و بادمجان ، قورمه سبزی و زرشک پلو ، باقلی پلو ، کباب و آش رشته علاقه مند هستند ، نشانه ضعف در شناساندن خوراک های بومی محلی است و باید تدبیری اندیشید تا این ظرفیت بزرگ به جهانگردان معرفی شود.

وی یادآور شد: مازندران از ظرفیت بالایی در زمینه جذب جهانگرد غذا برخوردار است و باید با جذب سرمایه گذاران واقعی در این بخش و ارائه مشوق های لازم به همراه تسهیلات کم بهره ، آنها را در ایجاد رستوان های بومی و محلی سوق دهیم.

بر اساس آمار های موجود ، سهم غذا در صنعت جهانگردی حدود 15 درصد است و هر جهانگرد در زمان حضور خود در کشور مقصد نزدیک به 150 تا 200 دلار صرف خرید غذا می نماید.

خلاء برنامه ریزی برای شکم گردها

سرپرست اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و جهانگردی شهرستان تنکابن هم در این باره گفت : به علت وجود تنوع اقلیمی، آب و هوایی، فرهنگی و اجتماعی در کشور، لیست غذاهای ایرانی یک گنجینه مهم فرهنگی به تعداد می آید و استان مازندران هم از این مسئله مستثنی نیست.

سعید بهادری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اضافه نمود : در روستاها و شهرستان های مختلف مازندران ، فرهنگ استفاده از غذای بومی محلی حفظ شده و در صورتی که به این فرهنگ مورد توجه بیشتر قرار بگیرد می تواند در جذب جهانگردان داخلی و خارجی موثر باشد.

وی با بیان اینکه استان مازندران از تنوع بالایی در حوزه غذاهای محلی برخوردار است ، گفت : در سال های اخیر با ایجاد اقامتگاه های بومگردی بار دیگر طبخ غذاهای محلی مورد توجه نهاده شد که با استقبال خوبی هم همراه بود.

بهادری گفت: تنوع غذاهای محلی در رستوران های استان کم است و باید در کنار انواع کباب های ایرانی و ترکی ، غذاهای محلی بیشتری عرضه شود تا غذاهای محلی به مسافران و جهانگردان معرفی شوند.

وی اضافه نمود: برپایی نمایشگاه صنایع غذایی و تبلیغات به روز و به موقع، ایجاد دفاتر دائمی در کشورهای هدف و ارائه سی دی، بروشور و فیلم برای معرفی غذاهای محلی مازندران از مهمترین راهکارهای جذب جهانگردی غذایی در این استان محسوب می شود.

به گفته سرپرست اداره میراث فرهنگی و جهانگردی شهرستان تنکابن ، گنجاندن برنامه غذایی در تورهای ورودی به وسیله آژانس های مسافرتی و معین تاریخ های معین در فصل سفر برای برگزاری همایش های تورهای غذایی از دیگر راهکارهای لازم برای جذب جهانگرد غذایی هستند.

وی یادآور شد: توسعه جهانگردی غذا در استان نیازمند برنامه ریزی دقیق است و تا بتوانیم از این ظرفیت در جهت جذب حداکثری جهانگردان گام برداریم.

بر اساس گزارش سازمان دنیای جهانگردی، علت اصلی اینکه جهانگردان تصمیم به سفر و ملاقات از مقاصد فرهنگی می گرفتند، ابتدا انگیزه های فرهنگی است، سپس طبیعت به نام عامل دوم قلمداد شده و غذا در صندلی سوم واقع شده است. در مازندران فرهنگ ، طبیعت و غذا با هم گره خورده اند به این معنی که هر فصلی غذای سنتی خاص خودش را دارد ضمن این که بر اساس باورها و خرده فرهنگ هر منطقه ، پخت برخی از غذاها در فصل خاصی از سال بعد اعتقادی و فرهنگی دارد مانند سبزی پلو با ماهی در شب عید، اردک توپر در فصل دروی برنج ، قربانی کردن گوسفند و تهیه غذاهای متنوع با آن در فصل برداشت مزارع گندم در ییلاقات یا کوچ گالش ها و چوپانان به منطقه ها ییلاقی اشاره نمود.

لطیفه های زیادی هم در باره پیوستگی سنت غذایی مازندرانی ها با طبیعت و فرهنگ وجود دارد که تمامی آنها بر اهمیت ارتباط اضلاع سه گانه فرهنگ ، طبیعت و غذا تاکید دارد مانند این لطیفه که: مادربزرگ مازندرانی قله دماوند را فتح می نماید و وقتی پایین می آید خبرنگار در باره انگیزه اش از چنین تصمیمی آن هم در سالخوردگی می پرسد که او می گوید رفته بودم زولنگ (چوچاق) بچینم . زولنگ یک گیاه دارویی است که تنها در منطقه ها مرتفع ییلاقات مازندران رویش طبیعی دارد و جزو گیاهان نادری است که اواخر زمستان با آب شدن برف نمایان می شود. در سنت غذایی مازندران استفاده از زولنگ برای درست کردن چاشنی های طبیعی به همراه سایر سبزی های معطر از اهمیت خاصی برخوردار است و بیشتر فروشندگان سبزی های آماده از نام این گیاه هنگام فروش محصولات خود به نام تبلیغ استفاده می کنند.

ایرنا