آشنایی با ارگ کریم خان - هیو بلاگ

موقعیت جغرافیایی

ارگ کریم خان در مرکز شهر شیراز و به طور دقیق تر در خیابان کریم خان زند و نبش میدان شهدا (شهرداری) واقع شده است.

تاریخچه

ساخت این بنا به سال 1180 هجری قمری و زمان حکومت زندیان در شیراز برمی گردد. زمانی که کریم خان از بهترین معماران و هنرمندان آن موقع برای ساخت آن دعوت کرد و بهترین مصالح را نیز فراهم آورد تا آن ها در مدت زمان کوتاهی این بنای زیبا را بسازند. در دوره های مختلف این ارگ کاربردهای متفاوتی داشته است. در زمان زندیان محل زندگی پادشاه بوده، در دوره قاجاریه از آن به عنوان محل زندگی فرمانروایان محلی استفاده می شد و در زمان سلطنت پهلوی نیز آن را به زندان تبدیل نموده بودند.

معماری بنا

این بنای 4000 متری در مرکز یک محوطه با مساحت 12800 مترمربع قرار گرفته است. ارگ در خارج دارای 4 دیوار بسیار بلند 12 متری است که با 4 برج آجری دایره ای شکل با ارتفاع 14 متر و با زاویه 90 درجه به هم متصل شده اند. عمده مصالح به کار رفته در این بنا از سنگ و گچ است. تمامی دیوارهای 12 متری اطراف، دارای ضخامت 3 متری در پایین و 2.8 متری در قسمت های بالایی هستند. طراحی این بنا در واقع هم مسکونی و هم نظامی است. دیوارهای محکم و بسیار مرتفع بیرونی با جان پناه هایی در قسمت های بالایی دیوار که برای استقرار سربازان و تیراندازی در هنگام جنگ از آن استفاده می شد و همچنین خندقی که سابقا در بیرون از آن کنده شده بود نیز گواه این امر است.

شکل کلی این بنا یک ذوزنقه ناقص است که گفته می گردد علت این امر این بوده که در هنگام ساخت آن به این نتیجه رسیده اند که خاک شمال غربی برای ایجاد برجی با این عظمت نامناسب است و امکان نشست کردن دارد، پس کمی بنا را به سمت غرب کشیدند.

برج های اطراف ارگ دارای سه طبقه مجزا هستند که پله های مدور برای رفت و آمد در آن ها تعبیه شده اند. در طبقات نیز دو اتاق وجود دارد که یکی جهت استراحت سربازان و دیگری برای نگهداری اسلحه بوده است. قسمت های مسکونی ارگ در ضلع های شمالی، غربی و جنوبی واقع شده است که هرکدام دارای یک ایوان با دو ستون سنگی (البته در زمان قاجاریه ستون های سنگی ایوان های غربی و جنوبی با ستون های جنوبی جایگزین شدند) و شش اتاق مسکونی در دو سمت هستند که با مقرنس و تزییناتی مشابه تزیین شده اند. در جلوی هر ایوان نیز حوض چهارگوشی واقع شده است که آب موجود در آن از قنات رکن آباد که به رکنی معروف بوده است، تامین می شد، اما با از بین رفتن قنات، سیستم آبرسانی نیز از بین رفته است. این آب از لحاظ املاح معدنی در شیراز بهترین نمونه به شمار می رفته است.

نکته جالب توجه این است که تمامی اتاق ها از درون ساختمان به هم متصل هستند. بعلاوه ارگ دارای شاهنشین هایی در ضلع های مختلف و با کاربردهای متفاوت است، یکی شاه نشین شمالی که مناسب زمستان است و دیگری شاه نشین اصلی که در ضلع غربی واقع شده است و یک حوض عظیم روبه روی آن واقع شده است و کاربردی تابستانه دارد و شاه نشین غربی برای تمام فصول است.

اما در خصوص ضلع شرقی باید گفت که در ورودی آن (در ورودی ارگ نیز هست) با یک تابلوی عظیم کاشیکاری از صحنه رزم رستم و دیو سفید مزین شده است (که این کاشیکاری در زمان قاجاریه به این بنا اضافه شده است) و البته حمام خصوصی پادشاه و بعضی امکانات رفاهی نیز در این ضلع قرار دارند.

حمام ارگ دارای سه بخش سربیه (رختکن)، گرم خانه و خزینه است. ورودی حمام ارگ، سربینه است که سکوهایی برای نشستن و درآوردن لباس دارد. در وسط آن نیز یک حوض هشت ضلعی وجود دارد، در گوشه ای از رختکن نیز فضایی تعبیه شده است که برای درست کردن چای و کشیدن قلیان در نظرگرفته بودند. سربینه (رختکن) توسط راهرویی به گرم خانه متصل می گردد. در گرم خانه نیز قسمت خزینه دارای یک دیگ مسی عظیم است که با آتش زیر آن گرم می شده و دو حوض آب ولرم نیز وجود دارد.

در سرانجام باید بگوئیم که بخش هایی ازنقاشی ها وکاشیکاری های این اثر طی سالیان از بین رفته است و بخش هایی که در خطر آسب دیدگی بوده اند نیز بازسازی شده اند. این بنا در سال 1351با شماره 918 به ثبت ملی رسیده است و امیدواریم به زودی به ثبت جهانی نیز برسد.

مجله آی سیب: مجله آی سیب | مجله فناوری های جدید، رایانه ها، موبایل ها و کجت های هوشمند

مجله بیزبینگ: مجله بیزبینگ، مجله موفقیت در کارآفرینی و کسب و کار