مزاحمت تلفنی در قانون چه مجازاتی دارد؟ - هیو بلاگ

قانونگذار ایران برای اولین بـار و بـه دلیـل شـیوع روزافزون استفاده از تلفن و دستگاه های مشابه، بـا اندیشـه حمایـت از کاربران و جلوگیری از تجاوز به آسایش و امنیت روانی آنان به جرم انگاری ایجاد مزاحمت به وسیله این دستگاه ها در ماده 641 قانون مجازات اسلامی پرداخت.

تعریف جرم مزاحمت تلفنی

مزاحمت تلفنی عبارت از یک فعل عمدی آگاهانه است که به محض کشف، ملاک مسئولیت کیفری مزاحم شناخته می شود و مرتکب طبق قانون باید جوابگوی عمل ناشایست خود باشد؛ در واقع منظور از مزاحمت تلفنی این است که کسی با استفاده از تلفن یا سایر وسایل مخابراتی بدون جهت ضمن اشغال خط تلفن متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی موجب آزار و اذیت و سلب آسایش دیگران را فراهم کند.

آنالیز عناصر جرم مزاحمت تلفنی

هر عملی برای آنکه جرم تلقی شود، باید دارای عناصری باشد بعضی عناصر، منحصر به جرمی خاص است که عناصر اختصاصی نام دارد و بعضی عناصر، مشترک میان تمام جرایم هستند این دسته، عناصر عمومی جرم نام دارد. عناصر عمومی به سه دسته عنصر قانونی (قانونگذار این رفتار را جرم شناخته و برای آن مجازات معین نموده باشد) عنصر مادی (فعل یا ترک فعلی که به منصه ظهور و به مرحله فعلیت برسد) و عنصر روانی (با علم و اختیار و بدون اجبار و اکراه واقع شود) تقسیم می شود. در ادامه به آنالیز عناصر سه گانه جرم مزاحمت تلفنی می پردازیم.

عنصر قانونی جرم مزاحمت تلفنی

فعل یا ترک فعل، هر قدر زشت و قبیح باشد تا زمانی که مقنن حکمی برای آن در قانون مقرر ننموده است قابل مجازات نیست و نمی توان ضمانت اجرایی را برای عمل فرد پیش بینی کرد؛ بنابراین رکن قانونی هر جرم، در واقع همان متنی است که قانونگذار با درج آن در مجموعه قوانین یک کشور آن را جرم دانسته و برای آن مجازات معین نموده است.

بر همین اساس ماده 641 قانون مجازات اسلامی، رکن قانونی جـرم مزاحمـت تلفنـی محسـوب می شود. به موجب این ماده هر کس به وسیله تلفن یا دستگاه هـای مخـابراتی دیگـر بـرای اشخاص ایجاد مزاحمت نماید، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخـابرات، بـه حبس از یک تا شش ماه محکوم خواهد شد.

مجازات سرک کشیدن به تلفن همراه دیگران چیست؟

عنصر مادی جرم مزاحمت تلفنی

فعل یا ترک فعلِ خارجی که تجلی نیت مجرمانه یا تقصیر جزایی است عنصر مادی جرم را تشکیل می دهد؛ بنابراین قصدِ باطنی و درونی افراد تا به منصه ظهور نرسد و در ضمن مغایر با اوامر و نواهیِ قانونگذار نباشد، قابل مجازات نیست به عنوان مثال اگر کسی قصد سرقت خودروی متلق به دیگری را داشته باشد تا زمانی که فعل ربایش از او سر نزند نمی توان او را تحت عنوان دزد تحت پیگرد قرار داد.

رفتار انسان گاهی در قالب فعل و گاهی در قالب ترک فعل، جرم محسوب می شود در واقع گاهی مقنن مخاطبین خود را از انجام فعل خاصی منع می کند در این صورت ارتکاب این فعل تخطی از نواهی مقنن و جرم به شمار می رود گاهی نیز انجامِ فعلی بر اشخاص تکلیف شده که ترک آن، جرم محسوب می شود و مجازات در پی دارد.

با توجه به ماده 641 قانون مجازات اسلامی رفتار مجرمانه جرم ایجاد مزاحمت تلفنی، فعل مثبـت اسـت. گفتنی است برای تحقق مزاحمت تلفنی، نیازی نیست که لزوماً سخن یا مطلبی گفته شود و عرفاً مزاحمت منوط به بیان کلمات یا عباراتی از سوی مرتکب نیست، بلکه صرف برقراری تماس بدون رد و بدل شدن کلام هم در بسیاری از موارد مزاحمت تلفنی تلقی می شود؛ بنابراین رفتار هایی همچون تلفن زدن و قطع کردن یا تلفن زدن و سکوت کردن، به ویژه در ساعاتی مثل نیمه شب، می تواند موجب تحقق این جرم شوند.

گفتنی است وسیله ارتکاب این جرم منحصر به تلفن اعم از ثابت و همراه و سایر دستگاه های مخابراتی مانند پیجر، بی سیم، فاکس، پست الکترونیک (Email) و رایانه است؛ بنابراین تحقق مزاحمت ملازمه و ضرورتی با استعمال الفاظ رکیک و تهدید آمیز و... ندارد.

جـرایم از حیث منتج یا غیر منتج بودن به نتیجه خاص به دو دسته مطلق و مقید تقسیم مـی شوند در جرم مطلق مقنن به نتیجه زیان بار احتمالی آن توجهی ندارد و تحقق نتیجه زیان بار در قابل مجازات بودن رفتار لحاظ نشده است. اما اگر مقنن حصول نتیجه خاصی را برای مجازات لحاظ نموده باشد و به عبارت دیگر جزء عناصر تشکیل دهنده جرم لحاظ نموده باشد تا وقتی که نتیجه منظور حاصل نشود جرم محقق نمی شود و قابل مجازات نیست؛ بنابراین جرم وقتی مقید است که مقنن در موقع تعریف جرم نتیجه حاصل از جرم ارتکابی و زیـان وارد شده به مجنی علیه (بزه دیده) را یکی از عوامل تشکیل دهنده قرار دهد.

از نحوه نگارش ماده 641 قانون مجازات اسلامی اینگونه استنباط می شود که جرم موضوع این ماده جرمی مقید و حصول آن منوط به اخذ نتیجه مجرمانه یعنی ایجاد مزاحمت از سوی مرتکب است. بر این اساس لحظه وقوع جرم مزاحمت تلفنی لحظه ای اسـت کـه ایـن نتیجـه یعنـی ایجاد مزاحمت حادث شود.

البته کیفیت ایجاد مزاحمت حسب مورد و بسته بـه دسـتگاه مخابراتی مورد استفاده متفاوت خواهد بود. نکته مهم دیگری که باید مورد توجه قرار داد این است که اگر فردی با سیم کارت متعلق دیگری برای افراد مزاحمت ایجاد کند علی الاصول برای فردی که سیم کارت به نام او می باشد اخطاریه ارسال خواهد شد مگر اینکه ثابت کند سیم کارت در تصرف فرد دیگری بوده است.

رکن معنوی جرم مزاحمت تلفنی

بـرای تحقق جرم، علاوه بر دو عنصر قانونی و مادی، وجود عنصر روانی یا معنوی هم ضرورت دارد در واقع فعل یا ترک فعلی که مجرمانه است باید نتیجه خواست و اراده فاعل باشد. یعنی میان فعل مادی و حالات روانی فاعل باید نسبتی وجود داشته باشد تا بتوان مرتکب را مقصر شناخت. بر مبنای عنصر روانی، جرائم به دو دسته عمدی و خطایی تقسیم می شوند. برای تحقق جرم مزاحمت تلفنی مرتکب باید قصد برقراری تماس تلفنی و قصد ایجاد مزاحمت را برای طـرف مقابـل داشته باشد. بنابراین اگر کسی چند بار به اشتباه شـماره ای را گرفته و قصد ایجاد مزاحمت را نداشته باشد، حتی در صورتی که عملاً موجب مزاحمت برای مخاطب شده باشد نمی توان حکم به محکومیـت وی صـادر نمـود.

مجازات جرم مزاحمت تلفنی

در قانون مجازات اسلامی برای مرتکب به جرم مزاحمت تلفنی حبس از 1 تا 6 ماه در نظر گرفته شده است. علاوه بر این به موجب تبصره 2 ماده 14 قانون تاسیس شرکت مخابرات ایران خط تلفن فرد مزاحم برای بار اول به مدت یک هفته، برای بار دوم به مدت سه ماه و برای بار سوم به طور دائم قطع می شود.

در اینجا این سؤالی مطرح می شود که اگر شخصی علاوه بر ایجاد مزاحمت تلفنی، مرتکب جرائم دیگری نظیر توهین، تهدید و… نیز شود، می توان در مورد این جرایم نیز علیه وی شکایت کرد؟ شخصی که علاوه بر ایجاد مزاحمت به وسیله دستگاه های مخابراتی، رفتار های مجرمانه دیگری مثل توهین، تهدید و… که در قانون مجازاتی مجزا دارند نیز مرتکب شود، می توان به اتهام هر 2 جرم از وی شکایت کرد. گفتنی است که جرم مزاحمت تلفنی جزء جرائم غیر قابل گذشت می باشد لذا اگر شاکی خصوصی هم رضایت بدهد مجازات مزاحم منتفی نخواهد شد البته اعلام گذشت شاکی در مواردی می تواند موجبات تخفیف مجازات مجرم را فراهم نماید.

پیگیری مزاحمت تلفنی به وسیله مخابرات و دادسرا

مزاحمت تلفنی موضوعی است که امکان پیگیری آن به وسیله شرکت مخابرات و دادسرا وجود دارد برای طرح شکایت ابتدا باید به دادسرای محلی که مزاحمت در آن جا رخ داده مراجعه کنید. در صورتی که هویت شخص مزاحم برای شما معین نباشد در قسمت متشاکی عبارت نامعین یا مجهول الهویه قید می شود. عنوان مجرمانه این شکایت چنین است: ایجاد مزاحمت تلفنی به وسیله ارسال پیامک و یا تلفن. اگر توهینی هم انجام شده باشد، شاکی می تواند تقاضای اعاده حیثیت را هم مطرح کند.

در مرحله بعد شکایت به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی ارجاع می شود در این مرحله شعبه مذکور نامه ای خطاب به کلانتری جهت تکمیل تحقیقات می نویسد سپس کلانتری از مخابرات در مورد شماره تلفن مورد شکایت استعلام می کند نامه مذکور به بخش حقوقی مخابرات ارجاع می شود تا ردیابی خط تلفن مربوط انجام شود سپس با شناسایی صاحب خط تلفن، نامبرده به دادسرا احضار می شود و تحقیقات آغاز می شود. گفتنی است اگر فردی در مرحله اول در دادسرا یا کلانتری حاضر نشود، برای بار دوم نیز برای او اخطاریه ارسال می شود و در نهایت با عدم حضور وی، برای بار سوم در صورتی که دادستان دلایل جرم را قوی تشخیص دهد، برای او حکم جلب صادر می شوند.

دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم ایجاد مزاحمت تلفنی

دادگاه رسیدگی کننده به جرم ایجاد مزاحمت تلفنی، دادگاه کیفری دو است. از حیث صلاحیت محلی، چون قاعده کلی بر این است که دادگاهی صلاحیت رسیدگی به جرایم را دارد، که جرم در حوزه قضایی آن واقع شده باشد، حال سوالی که در اینجا مطرح می شود آن است که اگر در جرم مذکور رفتار مجرمانه در یک محل رخ داده و نتیجه آن (ایجاد مزاحمت) در محل دیگری رخ دهد دادگاه کدام محل صالح است؟

مطابق رای وحدت رویه شماره 721 هیات عمومی دیوان عالی کشور، چون وقوع بزه منوط به آن است که مقصود فرد مرتکب محقق شود، بنابراین در مواردی که اجرای مزاحمت از یک حوزه قضایی آغاز و نتیجه آن در حوزه قضایی دیگر حاصل شود، محل حدوث نتیجه مزبور، محل وقوع جرم محسوب می شود و معیار صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده نیز همین امر خواهد بود؛ بنابراین محل دریافت تماس تلفنی، محل وقوع جرم است و دادگاه این محل صالح به رسیدگی است. یعنی اگر شخصی از تبریز به تهران مرتباً تماس حاصل نماید و این تماس ها در زمره مزاحمت تلفنی تلقی شود دادگاه کیفری دو تهران مرجع صالح رسیدگی به این جرم است.

چگونه از آزارگران خیابانی شکایت کنیم؟

ادله اثبات جرم مزاحمت تلفنی

برای اثبات جرم مزاحمت تلفنی، علاوه بر دلایل عمومی اثبات جرائم از قبیل: اقرار، شهادت شهود و ... می توان از اماراتی، چون صدای ضبط شده فرد مزاحم استفاده کرد که قاضی رسیدگی کننده می تواند در این زمینه نظریه کارشناس خبره را نیز جلب کند. همان همان طور که گفته شد صدای ضبط شده در رسیدگی به یک پرونده جزء اماره محسوب می شود و گاهی قضات آن را نمی پذیرند، چون ممکن است با توجه به پیشرفت تکنولوژی، صدای ضبط شده ساختگی باشد.

نمونه شکوائیه مزاحمت تلفنی

ریاست محترم دادگستری ………. (مجتمع قضایی)

موضوع: مزاحمت تلفنی

تاریخ وقوع جرم:……………….. روز:………………ساعت:…………محل وقوع جرم:……………

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب……………………. مجتمع قضائی…………………… با سلام: احتراماً اخیراً شخصی با شماره تلفن ……… مکرر با تلفن منزل اینجانب / با تلفن همراه اینجانب به شماره ……… تماس می گیرد. به محض اینکه گوشی تلفن برداشته می شود قطع می کند از آنجایی که عمل خلاف شخص مزبور، موجبات مزاحمت و سلب آسایش روحی اینجانب را فراهم آورده است، لذا به استناد به ماده 641 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب سال 1375 و به منظور جلوگیری از تجری شخص مشتکی عنه، تقاضای رسیدگی و تعقیب و مجازات نامبرده، ضمن استعلام از شرکت مخابرات را دارم.