تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، محور سیاست های ضدایرانی واشنگتن - هیو بلاگ

گروه بین الملل خبرنگاران - مهدی پورصفا: آمریکایی ها یک شمارشگر زمانی ویژه خود درباره ایران دارند. زمانی که سایت وزارت خارجه آمریکا قسمت مربوط به ایران را باز می کنید، یک شمارشگر زمانی را می بینید که تاریخ آن مربوط به اکتبر سال 2020 است. این شمارشگر انتها تحریم تسلیحاتی ایران را بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد نشان می دهد. زیر این شمارشگر ادعا شده که انتها این تحریم می تواند یک رقابت تسلیحاتی تمام عیار را به راه اندازد که باید با قدرت تمام از آن جلوگیری گردد.

این صفحه به همراه تاکیدات مداوم پامپئو وزیر خارجه آمریکا بر ضرورت جلوگیری از انتها تحریم تسلیحاتی ایران نشان می دهد که در ماه های آینده این مساله اولویت اصلی سیاست خارجی آمریکا در مورد ایران را تشکیل خواهد داد.

کارتر آغاز تحریم های تسلیحاتی را کلید زد

از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 میلادی تحریم های تسلیحاتی بخش مهمی از سیاست های غرب در مقابل ایران بوده است. زمانی که سفارت آمریکا در تهران به دست دانشجویان پیرو خط امام (ره) سقوط کرد و میانجی گری ها برای انتها گروگان گیری باخت، دولت کارتر مجموعه گوناگونی از تحریم ها علیه ایران را وضع کرد که یکی از آنها تحریم فروش سلاح از سوی شرکت های آمریکایی به ایران بود. این تحریم حتی با امضای توافقنامه الجزایر و انتها تحریم های ناشی از گروگان گیری از بین نرفت. با گذر زمان و ادامه اختلافات بین ایران و غرب مجموعه دیگری از تحریم ها در حوزه نظامی علیه ایران وضع شد. با وجود این، این تحریم ها هیچگاه جنبه بین المللی نیافت و خریدهای تسلیحاتی ایران از هم پیمانان خود همچون روسیه و چین ادامه یافت.

از جمله این خریدها می توان به امضای توافقنامه خرید سیستم پدافندی S-300PMU در سال 2003 از اشاره نمود.

تحریم های تسلیحاتی چگونه علیه ایران وضع شدند

با این حال و از سال 2003 و با مطرح شدن پرونده هسته ای ایران در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی پای برنامه های تسلیحاتی نیز به میان آمد. از همان ابتدا این بحث به صورت جدی از سوی مقامات آمریکایی مطرح شد که برنامه موشکی ایران در حقیقت ابزاری برای پرتاب کلاهک های اتمی است.

زمانی که برای اولین بار پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل گزارش شد و قطعنامه 1696 با اجماع صادر شد، به دلیل مطرح شدن گمانه ارتباط برنامه هسته ای با برنامه موشکی ایران تدابیری در مورد موشک بالستیک اتخاذ شد. بر اساس بند 5 این قطعنامه هر گونه حمل و نقل اقلام مرتبط با توسعه برنامه موشکی ایران منع شده و این قطعنامه خواهان نظارت جدی دولت ها در این باره شد.

در قطعنامه های بعدی لایه های تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران وسیعتر و پیچیده تر شد. در قطعنامه 1747 که در سال 2006 با اجماع علیه ایران صادر شد، صادرات قطعات مرتبط با برنامه موشکی و همچنین اقلام دو منظوره فهرست شده در سند این قطعنامه به صورت کامل ممنوع و کشورها موظف به بازرسی و جلوگیری از فروش و یا واردات این اقلام از و یا به ایران شدند.

همچنین در بند 6 این قطعنامه فروش هر گونه سلاح سنگین و یا یاری به خرید آن اعم از بالگرد، هواپیما، تانک و یا ناوهای سنگین نظامی ممنوع شد. به این ترتیب ایران رسما وارد یک دوره تحریم تسلیحاتی شد.

از تبعات اصلی صدور این قطعنامه فرمان دیمیتری مدودف رییس جمهور وقت روسیه در مورد جلوگیری از صدور سامانه S-300 به ایران بود. اگرچه ایران یک شکایت رسمی در این باره در دادگاه های بین المللی تنظیم کرد اما روشن شد که هم پیمانان اصلی ایران نیز از این قطعنامه تبعیت می نمایند.

قعطنامه 1803 به عنوان سند بعدی شورای امنیت سازمان ملل متحد که در سال 2008 صادر شد، دامنه اقلام دو منظوره که صادرات آنها را به ایران منع می کرد گسترده تر و تحریم های اقتصادی گسترده تری را علیه نهادهای دست اندرکار توسعه برنامه موشکی ایران وضع کرد.

قدم بعدی در این راستا که شاید شدیدترین تحریم های بین المللی علیه برنامه های تسلیحاتی ایران باشد در سال 2010 برداشته شد، زمانی که قطعنامه 1929 شورای امنیت سازمان ملل متحد به تصویب رسید.

در این برنامه تمام کشورها موظف شدند تا نه تنها از فروش هر گونه سلاح سنگین به ایران خودداری نموده بلکه از حمل و نقل آنها توسط خود و اتباعشان نیز جلوگیری نمایند. علاوه بر این هر گونه خدمات پشتیبانی فنی، اقتصادی و مشاوره ای به برنامه های تسلیحاتی ایران نیز منع شد.

در این قطعنامه محدودیتهای دیگری نیز علیه ایران نیز وضع شد. از جمله این که ایران از هر گونه آزمایش موشک بالستیک منع شد و کشورها نیز نیز موظف شدند تا جلوی هر گونه نقل و انتقال تجهیزات مرتبط با این برنامه را بگیرند. از سوی دیگر فهرست نهادهای نظامی تحت تحریم در این قطعنامه گسترده شد و همین مسئله بستری را فراهم کرد تا وزارت خزانه دای آمریکا نهادهایی همچون بانک مرکزی و شرکت ملی نفت را به بهانه تامین اقتصادی نهادهای نظامی مورد تحریم های ثانویه قرار دهد.

با این قطعنامه عملا تمام برنامه تسلیحاتی و نظامی ایران در جهان غیر قانونی اعلام شد. این میزان از فشار بین المللی علیه برنامه تسلیحاتی یک کشور تنها در قطعنامه های مرتبط با تحریم تسلیحاتی سازمان ملل متحد سابقه داشت.

کار به آنجا رسید که آمریکاییها به صورت رسمی در سال 2011 امکان بازرسی از کشتی های تجاری با پرچم ایران را در آبهای بین المللی مطرح کردند که این اقدام بلافاصله با پاسخ قاطع مسئولان نظامی و غیر نظامی ایران روبه رو شد. در طول سالهای بعد نیز بحث نقض تحریم های تسلیحاتی از سوی ایران به خصوص در بین کشورهای منطقه یکی از مهم ترین فصل های گزارش های دوره ای کمیته تحریم های سازمان ملل را تشکیل می داد.

تحریم های تسلیحاتی چگونه انتها می پذیرند

برطرف موانع مرتبط با تحریم های تسلیحاتی ایران یکی از چالش برانگیزترین موارد مذاکرات برجام در سالهای 2013 تا 2015 بوده است. این مساله تا روزهای آخر جزو موارد اختلافی دو طرف بوده و بر طبق روایت سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه با وجود حمایت مسکو و پکن از سرانجام بدون قید و شرط تحریم های تسلیحاتی، طرف ایرانی در نهایت با یک برنامه زمانی 5 و 8 ساله در مورد انتها تحریم های تسلیحاتی و موشکی از زمان صدور قطعنامه 2231 موافقت کرد.

شاید در ابتدای امر مذاکره نمایندگان آمریکایی بر روی تغییر رفتار ایران در میان مدت برنامه ریزی نموده بودند که با این مهلت زمانی موافقت کردند. با این حال نه تنها این اتفاق روی نداد، بلکه برنامه های تسلیحاتی و موشکی ایران با قدرت بیشتری جلو رفتند. در نهایت نیز دولت ترامپ در سال 2017 از برجام خارج و تمام تحریم ها را ضد ایران بازگرداند و حتی گسترش داد. در این میان تهران نه دست به اقدامی زده است که برجام به طور کامل فرو بریزد و نه از سرعت برنامه های موشکی و تسلیحاتی خود کاسته است.

آمریکا نگران فتح منطقه توسط سلاح های ایرانی

آمریکایی ها برای نگرانی از برداشته شدن تحریم های تسلیحاتی ایران دلایلی برای خود دارند. روس ها از هم اکنون علاقمندی خود را برای فروش سلاح به ایران ابراز نموده اند.

از سوی دیگر با انتها تحریم تسلیحاتی ایران، نیروهای مسلح ایران می توانند بدون هیچ محدودیتی سلاح های ساخت خود را در جهان و کشورهای منطقه به فروش برسانند.

ناگفته نماند که تا به امروز نیز بعضی از سلاح های ایرانی همچون سلاح تک تیرانداز صیاد و موشک راهنمایی شونده ضد زره دهلاویه حضور موثری در نبرد با گروه های تروریستی در عراق و سوریه داشته اند. با برداشته شدن این تحریم ها سلاح های ایرانی فرصت جولان بیشتری در منطقه خواهند داشت.

سئوالی اصلی اینجاست که آمریکایی ها برای مقابله با این ضرب الاجل زمانی چه راه هایی را پیش روی خود دارند.

بازگشت تحریم های تسلیحاتی جعبه پاندورا را برای آمریکا باز می نماید

واقعیت این است که آمریکا نمی تواند به صدور یک قطعنامه جدید از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد امید چندانی داشته باشد. روسیه و چین به صورت جدی هرگونه قطعنامه ای در مورد بازگشت تحریم های تسلیحاتی فراتر از کانال 2231 را وتو خواهند کرد.

روس ها حتی اجازه محکومیت ایران را در مورد ادعای صادرات سلاح به یمن در قطعنامه پیشنهادی بریتانیا نیز ندادند. به این ترتیب دو راه در مقابل آمریکایی ها قرار گرفته است. راستا اول کوشش برای فعال کردن مکانیسم ماشه به وسیله خود آمریکا است. این راستا به وسیله نظریه حقوقی مورد حمایت تد کروز سناتور آمریکایی مطرح شده است. بر این اساس با وجود خروج آمریکا از برجام واشنگتن به عنوان یکی از بانیان اولیه این توافق همچنان می تواند درخواست بازگشت تحریم ها را در شورای امنیت سازمان ملل مطرح کند. این راستا علیرغم این که به آمریکا استقلال بیشتری در بازگشت تحریم های تسلیحاتی ایران می دهد به احتمال زیاد با مخالفت گسترده چین و روسیه و حتی کشورهای اروپایی روبه رو خواهد شد.

راستا دوم فعال کردن مکانیسم ماشه به وسیله کشورهای اروپایی است. این راستا ظرفیت قانونی لازم برای بازگشت تحریم ها به وسیله کمیسیون مشترک برجام را دارد. بعد از برداشته شدن گام پنجم توسط ایران و ملغی اعلام شدن تمام محدودیت های فنی برنامه هسته ای ایران بر طبق برجام کشورهای اروپایی درخواست فعال شدن مکانیسم حل اختلاف را ارائه نموده اند. با وجود این تاثیرات گسترده امنیتی و راهبردی فروپاشی برجام آنچنان گسترده است که بنظر می رسد کشورهای اروپایی را در عملی کردن این تهدید کاملا محتاط نموده اند.

سفر جوزپ بورل کمیسر سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران و لحن ملایم دیپلمات های اروپایی به خوبی این واقعیت را نشان می دهد که منافع اروپا در تبعیت نعل به نعل از آمریکا نیست.

از سوی دیگر روسیه و چین نیز موضع بسیار محکمی در مورد تمدید تحریم تسلیحاتی ایران داشته و آن را غیر ممکن دانسته اند. ایران نیز تا به امروز در مقابل این کوشش ها بر ضرورت بهره گیری از مزایای قانونی برجام تاکیده نموده است.

ماه های آینده به طور حتم صحنه کشمکش بر سر این مهلت قانونی است. آمریکایی ها بدون بازگشت تحریم های بین المللی نمی توانند جلوی لغو تحریم ها را بگیرند و در صورت انجام این کار جعبه پاندورا برای آمریکا باز خواهد شد و مجوزی برای عملی شدن تهدید ایران برای آنالیز خروج از NPT خواهد شد.

مجله آی سیب: مجله آی سیب | مجله فناوری های جدید، رایانه ها، موبایل ها و کجت های هوشمند

مجله بیزبینگ: مجله بیزبینگ، مجله موفقیت در کارآفرینی و کسب و کار